Advies rond koppen in het voetbal

Advies rond koppen in het voetbal

Gezond Sporten is een multidisciplinaire vereniging die zoveel mogelijk (para)medische professionals uit de sportgeneeskunde in de brede zin van het woord wil samenbrengen om gezond sporten in Vlaanderen wetenschappelijk verantwoord te promoten. Wij staan zowel open voor verenigingen als voor sportmedische professionals die zich op individuele basis willen engageren binnen Gezond Sporten.
Sporter Sportorganisatie Sportprofessional Artikel Nieuws Beleid Blessurepreventie Training Sportgeneeskunde Gezond Sporten Gezond Sporten Voetbal Blessurepreventie Training

Als een voetbal het hoofd raakt — bij volwassen voetballers gebeurt dat gemiddeld zes tot twaalf keer per wedstrijd, met een balsnelheid van zo’n 80 kilometer per uur — dan worden de uitlopers van de hersencellen samengedrukt en weer uitgerekt. Hoe erg moeten we dat vinden en wat valt eraan te doen? De vereniging van Sport- en Keuringsartsen (SKA) en Gezond Sporten Vlaanderen komen met vijf concrete voorstellen, uit voorzorg.


Wat is de aanleiding voor de huidige beroering?

In oktober vorig jaar publiceerde het Amerikaanse vakblad New England Journal of Medicine (NEJM), een van de beste medische tijdschriften ter wereld, een grote studie van de Schotse University of Glasgow over de gezondheid van voormalige voetbalprofs. In dat onderzoek werden de doodsoorzaken van bijna 8.000 gewezen profvoetballers vergeleken met die van ruim 23.000 overleden individuen uit de brede bevolking. De vergelijking toonde aan dat gewezen profs ongeveer 3,5 keer vaker dan de controlegroep waren overleden aan een zogenaamde ‘neurodegeneratieve aandoening’ – aftakeling van de hersencellen zoals bij parkinson en alzheimer.

De Schotse studie is de grootste in zijn soort tot nu toe. Ze toonde overigens ook aan dat voetballers minder vaak aan hart- en vaatziekten en sommige soorten kanker sterven, wat de stelling bevestigt dat een sportief leven in het algemeen duidelijke gezondheidsvoordelen biedt.

 

Ander onderzoek

Er zijn de laatste jaren wel meer studies verschenen over een mogelijk verband tussen contactsporten als voetbal en neurologische afwijkingen. In 2017 ontdekten artsen van de voetbalspelersvakbond FIFPro een link tussen hersenschuddingen en depressie. Duits onderzoek toonde een jaar later aan dat de hersenen van ex-profvoetballers minder grijze stof bevatten dan die van leeftijdsgenoten die geen contactsport hadden beoefend. Nog andere onderzoeken vonden kleine veranderingen in de hersenen na een reeks kopballen, maar die waren van voorbijgaande aard. Lijkschouwingen hebben intussen ook een specifieke vorm van dementie, chronische traumatische encefalopathie (CTE), aan het licht gebracht die opvallend vaak voorkomt bij gewezen contactsporters. Hoewel ondanks al die gegevens nog niet is bewezen dat koppen schadelijk is, zijn er minstens redenen om ongerust te zijn, met name bij kinderen.

 

De hersenen worden steeds belangrijker in de sportgeneeskunde

In de sportgeneeskunde en de sportwereld in het algemeen zien we de laatste jaren een tendens om meer rekening te houden met de kwetsbaarheid van de hersenen in de sport. In 2018 werd in Nederland zelfs een hersenschuddingskliniek voor voetballers geopend.

Vroeger was het woord ‘sportblessure’ synoniem voor een spier-, pees- of gewrichtsletsel. De sportgeneeskunde focuste vooral op wat er onder de nek gebeurde. Vandaag denken we ook aan het hoofd, en al helemaal als gaat het om jonge sporters, wier brein nog in volle ontwikkeling en daardoor extra gevoelig is. Zo worden hersenschuddingen in het voetbal en de jeugdsport in het algemeen nu al wat ernstiger genomen dan tien jaar geleden.

 

Nog veel vragen

Extra onderzoek blijft noodzakelijk, want er blijven nog veel vragen. Is de boosdoener vooral de opeenstapeling van de talloze, lichtere hersenschokken die een brein tijdens het koppen ondergaat gedurende een voetbalcarrière, of moeten we eerder kijken naar de hoofd-hoofd- of hoofd-elleboogbotsingen die zich kunnen voordoen tijdens kopduels, en die zeldzamer maar veel impactvoller zijn dan het gewone koppen tegen een bal? Of is het de combinatie van talrijke lichte en enkele hardere botsingen die dementie kan veroorzaken? En hoe zwaar wegen kleine of grote hersentrauma’s die tijdens de jeugd werden opgelopen?

           

Maatregelen

De studie in de NEJM heeft alvast gevolgen. Zo hebben de Engelse, Schotse en Ierse voetbalbonden nu beslist het koppen te verbieden tijdens trainingen van voetballertjes tot 12 jaar. Bij ons werd enkele jaren geleden ook al een maatregel genomen: het ingooien is afgeschaft voor jonge spelers tot 9 jaar. Het is immers vooral na een inworp dat er in het jeugdvoetbal wordt gekopt.

De vraag is of de voorzorgsmaatregelen in binnen- en buitenland effectief zijn. Voor sommigen gaan ze te ver. Zij vinden dat koppen bij het voetbal hoort en dat daar nu eenmaal risico’s aan verbonden zijn. Anderen oordelen dan weer dat de huidige maatregelen niet ver genoeg gaan en wijzen erop dat je met de hersenen nooit voorzichtig genoeg kunt zijn. De vereniging voor Sport- en Keuringsartsen (SKA) en haar koepelorganisatie ‘Gezond Sporten Vlaanderen’ zitten in het tweede kamp.

  • MAATREGEL 1: Verbied koppen onder 14 jaar

SKA en Gezond Sporten Vlaanderen pleiten ervoor het koppen tijdens wedstrijden te verbieden voor alle jeugdvoetballers tot 14 jaar. Wij hebben dus een ander advies dan wat aan de andere kant van het Kanaal is beslist.

De leeftijdsgrens van 14 jaar is niet uit de lucht gegrepen. Een belangrijk aspect bij het koppen is namelijk de ontwikkeling van de schouder- en nekspieren die ervoor zorgen dat het hoofd en de hersenen tijdens het koppen niet heen en weer slingeren maar stabiel blijven. Een kinderhoofd is groter en zwaarder in verhouding tot het hele lichaam dan het hoofd van een volwassene. Met het opgroeien verbetert die verhouding. Vanaf de puberteit zien we, met name bij jongens, een snelle uitbreiding en versteviging van de spiervezels.

  • MAATREGEL 2: Oefen de sprongtechniek

Ook belangrijk is de sprongtechniek. Hoe beter jongeren die techniek beheersen, hoe lager het risico dat ze tijdens kopduels met de hoofden tegen elkaar botsen. Voetballers moeten wat ons betreft hun kop- en springtechniek vanaf de jongste leeftijdscategorieën oefenen, niet tijdens wedstrijden maar op training, onder gecontroleerde omstandigheden en met lichtere of zachtere ballen, zodat ze rond hun 14de klaar en sterk genoeg zijn om ook tijdens wedstrijden met normale ballen te kunnen koppen zonder averij op te lopen.

  • MAATREGEL 3: Geen kleinere maar lichtere ballen

Over ballen gesproken; ook daar is nog marge voor verbetering. Het is uiteraard goed dat kinderen met een lichtere bal voetballen, maar het is niet logisch dat die bal vaak ook kleiner is. Hoe kleiner de bal, hoe kleiner het oppervlak waarover de impact van contact met het hoofd wordt verspreid. Kinderen zouden dus met een even grote maar lichtere bal moeten voetballen. Dat geldt ook als ze niet meer zouden koppen, want een bal kan ook per ongeluk in het gezicht of tegen een hoofd belanden.

  • MAATREGEL 4: Beteugel de blinde roekeloosheid van kopbalduels

Nog een andere stap die de nationale en internationale voetbalinstanties kunnen zetten, is hun scheidsrechters aanmanen veel strenger op te treden tegen kopbalduels waarbij voetbalhoofden tegen elkaar, een elleboog of een schouder knallen. De blinde roekeloosheid waarmee dat vaak gepaard gaat, moet systematisch worden benoemd en bestraft, net zoals dat bij al te driest uitgevoerde tackles gebeurt (of zou moeten gebeuren). We gruwen allemaal van de aanblik van een open scheenbeenbreuk, maar verborgen hersenschade lijkt ons minder te deren.

Ook trainers en commentatoren moeten al te heftige kopbalduels categorisch afkeuren. Tot nu toe worden ernstige hoofdblessures als gevolg van agressieve kopbalduels nog vaak weggezet als ‘collateral damage’: spijtige maar onopzettelijke incidenten die ‘nu eenmaal bij het voetbal horen’.

Het springtraject in de richting van een vallende bal moet zo verticaal mogelijk zijn en de ellebogen moeten daarbij maximaal onder de schouders worden gehouden. Nu wordt het heel normaal gevonden dat voetballers zichzelf diagonaal en met zwaaiende inzet van al hun ledematen richting bal katapulteren. Dat verhoogt uiteraard het risico op gevaarlijke botsingen en letsels, niet alleen van het hoofd maar ook van de rug en de nieren. Vaak trachten spelers tijdens het opveren met een hand of elleboog op de schouders van hun opponent te leunen. Ook op die manier treffen ze vaak, gewild of ongewild, het hoofd. Het is duidelijk dat voetballers zich dringend moeten leren intomen op dat gebied. De scheidsrechters horen daar streng op toe te zien.

  • MAATREGEL 5: Mogelijke hersenschudding? Niet meer spelen!

De redenering dat hersenletsels een risico als een ander zijn in het voetbal, loopt mank. De hersenen zijn veruit ons belangrijkste orgaan en vormen de zetel van leven en dood. Gewrichten, botten en zelfs het hart kunnen na een malheur nog vaak gered of hersteld worden, maar als ons brein averij oploopt, dan heeft dat in veel gevallen levenslang gevolgen, ook lang na de sportcarrière dus. De Schotse studie en de maatregelen van de Britse voetbalbonden herinneren ons daaraan.

Gelukkig is er intussen al iets meer aandacht voor hersenschuddingen. Zo beseffen steeds meer trainers en verzorgers dat het levensgevaarlijk is om een speler met een mogelijke hersenschudding opnieuw het veld op te sturen. Toch zien we het nog te vaak gebeuren dat voetballers na een zware hoofdbotsing toch weer het veld op mogen. Kinderen zijn extra gevoelig voor hersenschuddingen.

 

Hersenschudding in de sport 

Bij een hersenschudding worden je hersenen letterlijk geschud. Het brein ‘drijft’ in hersenvocht en door de wet van de traagheid botsen ze eerst tegen de binnenwand van de schedel aan de kant van de klap. Meteen daarna smakken ze tegen de overkant. De eerste smak is de ‘coup’ en de tweede de ‘contrecoup’. Dat verklaart waarom sporters na een slag of botsing soms (ook) pijn hebben aan de andere kant dan die van de impact.

Als een bewegend voorwerp in contact komt met een min of meer stabiel hoofd — een voetbal of hockeybal die tegen het hoofd van een speler vliegt bijvoorbeeld — dan zien we vooral coupletsels. Als het hoofd zelf tegen een stilstaand object ‘vliegt’ — een voetballer die tegen de reclameborden glijdt of een wielrenner die op het asfalt belandt — dan komen vaker contrecoupletsels voor. Dikwijls is het een combinatie van beide.

 

Hoe herken je een hersenschudding?

Is een sporter na een val of botsing misselijk, suf, duizelig, verward of overgevoelig voor licht, dan heeft hij of zij misschien een hersenschudding. Stop dan meteen. Loopt de sporter tijdens dezelfde sportsessie een tweede hersenschudding zou op, dan kan dat levensgevaarlijk zijn! Als een sporter na een hard contact het bewustzijn verliest, hoe kortstondig ook, dan moet er altijd een controle door een arts plaatsvinden. De eerste 24 uur moet de patiënt goed in de gaten houden en ’s nachts om de 3 uur wakker worden gemaakt, om te checken of alles in orde is. Soms duiken de symptomen namelijk pas uren later op. Mogelijk is er dan sprake van een langzame hersenbloeding.

Vind een expert

  • Reinout Van Schuylenbergh

    Reinout Van Schuylenbergh

    Bewegingswetenschapper, Trainer
  • Machteld Royackers

    Huisarts
  • Dirk Van Genechten

    Sportarts
  • Henry Carlier

    Sportarts
  • Herwig Vergucht

    Sportkinesitherapeut
  • Liesbeth Stulens

    Huisarts
  • Peter Claeys

    Sportarts
  • Mileen De Vleeschhouwer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jan Pieter Outtier

    Sportarts
  • Steven Bex

    Steven Bex

    Sportarts
  • Koen Nys

    Sportarts
  • Carl De Crée

    Sportarts, Endocrinoloog, Bewegingswetenschapper, Trainer, Andere
  • Denis Jaeken

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Alain Van Noorbeeck

    Sportarts
  • Luc Baeyens

    Sportarts, Gynaecoloog
  • Marianne Cuyvers

    Sportdiëtist
  • Yves Van Doninck

    Sportarts
  • Luk Buyse
    Huisarts, Sportarts

    Luk Buyse

    Huisarts, Sportarts
  • Kathleen De Smet

    Kinesitherapeut
  • Dieter De Clercq

    Sportarts
  • Torsten Wauters

    Torsten Wauters

    Sportarts
  • Karel De Crem

    Sportarts
  • Charlotte De Jonckheere

    Charlotte De Jonckheere

    Podoloog
  • John Ijzerman

    Sportarts
  • Frederik Ponet

    Sportarts
  • Bie Peremans

    Kinesitherapeut
  • Nick Baelde

    Radioloog
  • Johan Matthijs

    Huisarts
  • Bert Vankerschaver

    Bert Vankerschaver

    Sportkinesitherapeut
  • Bram Debaene

    Sportarts
  • Steven Platteaux

    Sportarts
  • Trees Dooms

  • Nathalie Van de Vyver

    Huisarts
  • Filip Parmentier

    Sportarts
  • Elke Van den Steen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Baldwin Sondervan

    Baldwin Sondervan

    Sportkinesitherapeut
  • Dieter Vercaigne

    Sportkinesitherapeut
  • Vincent Metsers

    Huisarts, Sportarts
  • Maarten Couturier

    Sportarts
  • Koen Scheerlinck
    Penningmeester

    Koen Scheerlinck

    Sportkinesitherapeut
  • Benjamin Goris

    Kinesitherapeut
  • Wouter Eraly

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Stijn Bogaerts
    Ondervoorzitter

    Stijn Bogaerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Marc Hemeryck

    Sportarts
  • Jan Verstuyft

    Sportarts
  • Sportarts

    Rik De Kinderen

    Sportarts
  • Jan Van Meirhaeghe

    Jan Van Meirhaeghe

    Orthopedisch chirurg
  • Maries Aertgeerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Renaat Huysmans

    Sportarts
  • Hans Talloen

    Sportarts
  • Karel Pardaens

  • Inge Bru

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jan Wanten

    Sportarts
  • Jos Benders

    Sportarts
  • Luc Vogelaers

    Huisarts
  • Jan Leire

    Sportarts
  • Jonas Massa

    Sportarts
  • Maarten Cox

    Sportarts
  • Sara Kempeneers

    Podoloog
  • Michel Herssens

    Cardioloog
  • Luus Tormans

    Podoloog
  • Mathieu Maroy

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dorien Meeusen

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Annelies Van Erck

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Lander Dewitte

    Huisarts, Sportarts
  • Mark Van Craenenbroeck

    Kinesitherapeut
  • Koen Pansaers

    Sportarts
  • Daniel Baesberg

    Sportarts
  • Guy Vandenhoven

    Sportarts
  • Nick Hiltrop

    Cardioloog
  • Dr Colmonts Wilfried BV

    Wilfried Colmonts

    Sportarts
  • Julien Ryckeboer

    Kinesitherapeut
  • Wouter Van Den Broecke

    Orthopedisch chirurg
  • An De Busser

    An De Busser

    Diëtist
  • Tom Smolders

    Huisarts
  • Johan Haegeman

    Sportarts
  • Peter Wieme

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Gretel Descheemaeker

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Luc Peeters

    Sportarts
  • Thierry Op de Beeck

    Sportarts
  • Mathias Peeters

    Sportarts
  • Angelique Veracx

    Angelique Veracx

    Osteopaat
  • Adelheid Steyaert

    Adelheid Steyaert

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jean-Paul Pierreux

    Huisarts
  • Inge D'eer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Werner Vleugels

    Huisarts, Sportarts
  • Koenraad Thuysbaert

    Sportarts
  • Frank De Winter

    Sportarts
  • Willy Coosemans

  • Marc Van Hauwermeiren

    Sportarts
  • Peter Muylaert

    Sportarts
  • Gezond Sporten Vlaanderen

  • Roel Jacobs

    Roel Jacobs

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Hugo Debouvere

    Huisarts
  • Margaux Stevens

    Margaux Stevens

    Podoloog
  • Frederik Van Acker

    Sportarts
  • Jan Boon

    Huisarts
  • Sjors Pietermans

    Sjors Pietermans

    Huisarts, Sportarts
  • Leysen Joppe

    Leysen Joppe

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Marleen Lootens

    Sportarts
  • Dirk Van de Velde

    Sportarts
  • Francis Lemmens

    Sportarts
  • Sam Vermeire

    Sportarts
  • Bruno Vanhecke
    Secretaris

    Bruno Vanhecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bart Gadeyne

    Sportarts
  • Michel De Bruyne

    Sportarts
  • Robrecht Dhollander

    Huisarts
  • Jo Verschueren

    Jo Verschueren

    Kinesitherapeut
  • Georges Gillis

    Sportarts
  • Kris Vanderlinden

    Sportarts
  • Ben Corteville

    Cardioloog
  • Frédéric Van Burm

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Jens Demanet

    Sportarts
  • Kristof Ryheul

    Kristof Ryheul

    Trainer
  • Annik Bosmans

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Cedric Arijs
    Psycholoog, Sportpsycholoog

    Cedric Arijs

    Psycholoog, Sportpsycholoog
  • Marc Royackers

    Sportarts
  • Ivan Ghillebert

    Huisarts
  • Kristof Peeters

    Sportarts
  • Sofie Belis

    Sportarts
  • Peter Plessers

  • Katja Van Oostveldt
    Sportarts

    Katja Van Oostveldt

    Sportarts
  • Annelies Harnie

    Sportarts
  • Bastiaan Verstraete

    Huisarts, Sportarts
  • Hans Jaspers

    Radioloog
  • Michèle Verhaest

    Sportarts
  • Dirk De Mey

    Kinesitherapeut
  • Johan Roeykens

  • Ludovic Onkelinx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Pascal Wernaers

    Orthopedisch chirurg
  • Frank Pauwels
    Voorzitter

    Frank Pauwels

    Sportarts
  • Ria Vanderstraeten

    Ria Vanderstraeten

    Sportdiëtist
  • Johan Pierret

    Sportarts
  • Kurt Heldenbergh

    Sportarts
  • Ellen Beuckelaers

    Orthopedisch chirurg
  • Mitch Malavolta

    Huisarts, Sportarts
  • Guy Vermeiren

    Cardioloog
  • Jeroen Stappers

    Jeroen Stappers

    Sportarts
  • Luc Fr. Janssens

    Sportarts
  • Sophie Lambrecht

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Marco Guidi

    Sportarts
  • Dominique Devriese

    Dominique Devriese

    Kinesitherapeut, Osteopaat
  • Jo Vandersmissen

    Radioloog
  • Guy Vanhees

    Sportarts
  • Robin Vanhoudt

    Sportarts
  • Maaike Polspoel

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Guy De Schutter

    Sportarts
  • Michael Nicasi

    Michael Nicasi

    Trainer
  • Hamza Laamarti

    Diëtist
  • Benedicte Heyndrickx

    Cardioloog
  • Ruth Vanderheyden

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Patrick Govaert

    Sportarts
  • Pascal De Smet

    Huisarts
  • Erik Van Lierde

  • Eddy Van Keerberghen

    Sportarts
  • Johan Docx

    Sportarts
  • Gerrit De Loose

    Sportkinesitherapeut
  • Stefan Hooftman

    Sportarts
  • Dana Neirinck

    Podoloog
  • Sofie Decamps

    Sportarts
  • Piet Bouquillon

    Sportarts
  • Jago Van Soom

    Jago Van Soom

    Sportarts
  • Marc Schiltz

  • Peter Germonpre

    Huisarts
  • Jasper Van Criekinge

    Sportarts
  • Anja Van de Putte

    Huisarts
  • Leon Ghijselinck

    Sportarts
  • Voorzitter

    Inge De Ridder

    Sportdiëtist
  • Guy Peeters

    Sportarts
  • Luc Roland

    Sportarts
  • Tyrone Devolder

    Huisarts
  • Joost Blontrock

    Sportarts
  • Kris Demanet

    Sportarts
  • Jean-Paul Van der Sypt

    Sportarts
  • Toon Goossens

    Sportarts
  • Wouter Dierynck

    Sportarts
  • Kris Peeters

    Kris Peeters

    Sportarts
  • Marianne Brabers

    Sportdiëtist
  • Wilfried Colmonts

    Huisarts
  • Lianne De Mey

    Sportarts
  • Vik Corstjens

    Sportarts
  • Filip Noe

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Toon Cruyt

    Sportarts
  • Stefaan Machiels

    Huisarts
  • Sven Aertgeerts

    Sportarts
  • Karl Brack

    Gynaecoloog
  • Dries Dieusaert

    Sportarts
  • Nathalie Odeur

    Huisarts
  • Johan Wens

    Huisarts
  • Alain Schutjes

    Sportarts
  • Kevin Robson

    Trainer
  • Ellen Van Puyvelde

    Ellen Van Puyvelde

    Sportarts
  • Paul Meersman

    Sportarts
  • Joris Callens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Willy De Taellenaere

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jolien Vanendert

    Sportdiëtist
  • Hendrik Roobaert

    Sportarts
  • Marc Bomans

    Kinesitherapeut
  • Eddy Spans

    Sportarts
  • Jettie Tempels

    Sportarts
  • Jonas Docx

    Sportarts
  • Michel Wynsberghe

    Kinesitherapeut
  • Henri Van Herpen

    Kinesitherapeut
  • Ingrid Deweert

    Sportarts
  • Antoine Lutin

    Antoine Lutin

    Kinesitherapeut
  • Guido Van Hirtum

    Sportarts
  • Karolien Meersman

    Sportarts
  • Kris Claes

    Kinesitherapeut
  • Carmen Vanhaecke

    Sportarts
  • Stephan Ilsbrouckx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Peter Lagrou

    Sportarts
  • Mieke Van Vlaenderen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Gerda Smets

    Sportarts
  • Jan Notredame

    Kinesitherapeut
  • Rik Derveaux

    Kinesitherapeut
  • Eric Vandeputte

    Sportarts
  • Ingrid Dekelver

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • An Konings

    Sportarts
  • Bruno Van Hoecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • John Roosen

    Cardioloog
  • Jempi Wilssens

  • Annick Viaene

    Annick Viaene

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jan Vercammen

    Cardioloog
  • Eva De Mulder

    Podoloog
  • Jens Van Akeleyen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Peter Dieleman

    Sportarts
  • Tina Lambrechts

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Jos Vandevenne

    Sportarts
  • Sportarts

    Joris De Win

    Sportarts
  • Bart Vandewynckele

    Sportarts
  • Gert Droessaert

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Luc Itterbeek

    Sportarts
  • Leonie Geukens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Michel D'Hollander

    Huisarts
  • Dirk Devleeschouwer

    Sportarts
  • Philippe De Ryck

    Sportarts
  • Stefan Smits

    Sportarts
  • Bob Brouwers

    Huisarts
  • Ine Schops

    Podoloog
  • Frederik Deconinck

    Frederik Deconinck

    Bewegingswetenschapper
  • Steven Reyskens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Myriam Willems

    Kinesitherapeut
  • Pieter Volcke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Patrick Detemmerman

    Huisarts
  • Steven Pauli

    Sportarts
  • Wim Derave

    Bewegingswetenschapper
  • Chris Martens

    Orthopedisch chirurg
  • Dirk Gyselinck

    Sportarts
  • BVBA Samcon

  • Raf Coremans

    Huisarts, Sportarts
  • Peter De Naeyer

    Sportarts

Gerelateerde items

Beleid
Corona en kinderen.png

Laat kinderen zoveel mogelijk normaal sporten

Sporter Sportorganisatie Sportprofessional Nieuws Gezond Sporten Beleid Sportgeneeskunde Gezond Sporten
Sportgeneeskunde
Doping

Cardiovasculaire risico's van prestatie bevorderende middelen en dopinggebruik

Sporter Sportprofessional Artikel Sportgeneeskunde
Blessurepreventie
enkelverzwikking

Veel voorkomende sportblessures: een enkeldistorsie

Sporter Artikel Factsheet Video Blessurepreventie Training Gezond Sporten Blessurepreventie Training Gezond Sporten
Blessurepreventie
brace of tape .png

Sporten met een brace of een tape?

Sporter Artikel Blessurepreventie Training Gezond Sporten Blessurepreventie Training Gezond Sporten
Sluiten