Sportpsychologie
Mentaal sterk staan en psychologische voorbereiding op het leveren van topprestaties
Sporter Blog Sportpsychologie
Of ik een blog wil schrijven over de Olympische Spelen in Parijs?
Vanuit verschillende ervaringen laat ik me hierbij inspireren: een boeiend traject met een getalenteerde jonge atlete op weg naar mogelijke selectie voor Parijs en daarnaast vele jonge en ook meer ervaren sporters die ik mag steunen in hun weg naar hun eigen unieke droomdoel. Ook al leiden deze wegen uiteindelijk niet naar de komende Zomerspelen, ze doen me stilstaan bij de kracht van dit wereldevent en laten me inzoomen op het belang van het mentale in de sport.
26 juli is het zover!
Twee weken lang kijkt de hele wereld mee naar al die straffe sportprestaties. Er zal sportgeschiedenis worden geschreven. We zullen bonden met elkaar, met de wereld, met het mooie, het machtige en het inspirerende gegeven dat SPORT is.
We wensen dat onze atleten kunnen genieten van het hele gebeuren en van de prestaties die ze daar gaan neerzetten!
Hoewel een Olympische competitie in wezen niet verschilt van een andere topcompetitie is de beleving natuurlijk erg intens!
Om je potentieel op zulke momenten zo sterk mogelijk te benutten zijn je fysieke en je mentale welzijn essentiële voorwaarden. En daarom ook het grote belang van een zorgvuldige en alomvattende voorbereiding op de Spelen.
Je kan iets erg graag willen en er enorm hard voor werken en toch niet beloond worden. Succesvol zijn in je sport houdt zeker en vast in dat je ‘alles’ in het werk stelt om je droom te realiseren en je doel na te streven.
Dit ‘alles’ is genuanceerd te bekijken. Op mentaal vlak gaat het over het gebruiken van cognitieve, emotionele en gedragsmatige strategieën als atleet én als team om in een optimale mentale toestand te verkeren en zo buitengewone prestaties te kunnen leveren.
Onderzoek toont aan dat Olympiërs moeten leren omgaan met persoonlijke, situationele en omgevingsfactoren die stress en spanning veroorzaken. Hiervoor bestaan verschillende coping strategieën die elk hun nut hebben in verschillende omstandigheden.
Zo leer ik mijn atleten om hun emoties als helpend te zien en niet als een drempel die hen tegenhoudt. Al kan het heel vervelend zijn om ‘veel’ te voelen en lijken frustratie, spanning, angst, gelatenheid, … het presteren vooral tegen te werken in plaats van te bevorderen.
- Zo mag je als jong talent je plek zoeken in het nationale team en onder de indruk zijn. Maar hoe pak je dat dan concreet aan?
- Verzuring tijdens de 400 meter is reëel, maar hoe kan je deze pijn omarmen en de angst voor de pijn aanwenden om je beste tijd te lopen?
- Jouw topsportleven is niet makkelijk en je mist het ‘normale’ sociale leven. Hoe vind je de balans?
- Een blessure brengt vaak een rouwproces met zich mee en je ervaart weinig controle. Wat kan je wel zelf in handen nemen?
- …
Dat heet dan emotieregulatie. Of het beheersen en kunnen toepassen van vaardigheden wanneer we geconfronteerd worden met intense of minder fijne gevoelens. En dat hoort bij het leven. En zeker ook bij topsport.
Ook cognitieve technieken zoals anders leren denken kan worden aangeleerd en toegepast. Via onze gedachten kunnen we immers ook onze gevoelens veranderen. In eenzelfde situatie kan je je anders voelen en anders gedragen door de manier waarop je over de situatie denkt.
Het stellen en halen van verschillende soorten doelen, positieve zelfspraak, visualisatie, simuleren van competitie, integreren van wedstrijdroutines, leren presteren onder druk, leren omgaan met pijn, afleiding en onverwachte gebeurtenissen, … zijn eveneens methoden om mentaal sterk te staan als atleet.
Afhankelijk van de situatie leren we om verschillende strategieën toe te passen. Atleten worden hierdoor sterker.
De voorbereiding is een combinatie van precieze voorbereiding én flexibiliteit tot aanpassen op het moment zelf. Ontwikkelen van mentale (en uiteraard fysieke) voorbereidingsplannen en coping strategieën zijn essentieel voor Olympisch succes!
Deze ontwikkeling van atleten richting hun sportieve doelen wordt gestimuleerd door een betrokken team rondom hen. Het belang van teamcohesie en vertrouwen in het ganse team rondom de atleet en de steun van familie en vrienden is niet te onderschatten.
Ook als coach kan je stress bij je atleet verminderen door vooral te focussen op persoonlijke groei en kracht en het belang onderstrepen van inspanning in plaats van te grote focus op de prestatie en het resultaat. En dat is steeds zoeken, want uiteindelijk gaat het om competitie op het allerhoogste niveau. En wil je die medaille binnenhalen.
Hoewel verder onderzoek nodig blijft naar psychologische eigenschappen en persoonlijkheidskenmerken van topsportatleten en de effectiviteit van mentale en psychologische voorbereiding van Olympiërs, is er toch eensgezindheid dat voorbereiding werkt in het klaarstomen van atleten en teams.
Dat voorbereidende werk is nu achter de rug. Ook tijdens de Spelen worden de atleten en hun team ondersteund door collega sportpsychologen ter plekke of vanop afstand. Collega’s Els Snauwaert en Inez Swinnen schreven hierover interessante blogs naar aanleiding van de Spelen in Tokio.
Bronnen
- Daniel Gould & Ian Maynard (2009): Psychological preparation for the Olympic Games, Journal of Sports Sciences, 27:13, 1393-1408
- https://gezondsporten.be/wiki/item/2021/09/15/Sportpsycholoog-op-de-Spelen-Paralympicsin
- https://gezondsporten.be/wiki/item/2024/06/24/hoe-bereiden-uithoudingsatleten-zich-voor-op-de-jacht-naar-olympisch-succes
- https://gezondsporten.be/wiki/item/2021/08/23/Mentale-voorbereiding-Tokio-20204
