Beweging als medicijn – de juiste strategie of net een valkuil voor blijvende gedragsverandering?

Beweging als medicijn – de juiste strategie of net een valkuil voor blijvende gedragsverandering?

Cedric Arijs is klinisch psycholoog (Universiteit Gent) en sport- en bewegingspsycholoog (University of Thessaly (GR) & University of Leipzig (D). Hij werkt samen met sporters, coaches, sportouders en medische staf uit allerlei sporten uit binnen- en buitenland met het oog op prestatieverbetering, algemeen welzijn en persoonlijke ontwikkeling. Hij is ook vaste docent bij de Vlaamse Trainersschool. Als klinisch psycholoog gebruikt hij principes uit de prestatie- en gezondheidspsychologie om mensen veerkrachtig te maken in onze veeleisende maatschappij. Voor meer info zie www.cedricarijs.com.
Sporter Blog Sportpsychologie

'Sporten als medicijn' is een thema van Gezond Sporten dat ons nauw aan het hart ligt. Het idee wordt door velen gebruikt om mensen aan het bewegen te krijgen en beweging te promoten als zowel primair als secundair preventiemiddel voor allerlei ziekten. Maar is dit wel de ideale slogan zoals we altijd dachten? Sportpyscholoog Cedric beantwoordt deze vraag vanuit het psychologisch perspectief.

Mensen aan het bewegen krijgen en houden. Met alle kennis en inzichten uit de bewegingswetenschappen zouden we met zijn allen uit onze zetel moeten springen en fysieke activiteit een essentieel onderdeel van onze dag maken. Mensen weten het allemaal wel, maar handelen niet volgens die kennis. Misschien moeten we erkennen dat de gezondheidswetenschappen een marketingprobleem hebben en dat onze boodschappen niet zo sterk aanspreken als de visuele reclamepanelen met royaal grote hamburgers of sprankelende suikerrijke drankjes. Eén trend ter promotie van fysiek activiteit lijkt echter wel wat tractie te hebben in recente jaren: bewegen als medicijn. Hoewel ik normaal elk succes graag toejuich, ervaar ik toch telkens een wrang gevoel bij deze associatie. Is dit de juiste strategie of creëren we net een valkuil voor blijvende gedragsverandering?

Gelanceerd in 2007 als een non-profit initiatief vanuit The American College of Sports Medicine en The American Medical Association gingen intussen al meer dan 40 landen actief aan de slag met het idee van Exercise is Medicine (EIM). België inclusief. Het thema ‘sporten als medicijn’ is immers ook op de website van Gezond Sporten te vinden. De filosofie argumenteert dat beweging, net als een medicijn, dient voorgeschreven te worden aangepast aan de individuele patiënt en zijn toestand. Zoals dat hoort bij medicijnen moeten we ook spreken van een specifieke dosis en modaliteit (o.a. intensiteit, frequentie, duur, …). Een andere parallel is dat vanuit het idee van ‘good and safe practice’ men redeneert dat ook voor beweging geldt dat ‘te weinig’ geen effect oplevert en ‘te veel’ net schadelijke effecten kan hebben.

Ik wil er hier geen twijfel over laten bestaan dat bewegen gezond en functioneel is. Zowel als preventietool en als herstelmiddel. Zowel voor lichamelijke als geestelijke aandoeningen. En dat beweging bijdraagt aan het afremmen van veroudering. Wat een wonderpil! Een duidelijke winst die voor het grijpen ligt als meer mensen het zouden doen. Logischerwijze willen we het dan ook gaan voorschrijven vanuit onze expertenrol! 

Maar heeft het voorschrijven en de associatie met medicijnen alleen maar voordelen? Hoewel het een mooie slogan is vanuit de medische wereld, wil ik even stilstaan bij de mogelijke nadelen van het idee van ‘beweging als medicijn’ vanuit een psychologisch oogpunt.

    • Een medicijn nemen we nooit voor ons plezier, maar omdat het moet voor onze gezondheid. In de bewegingspsychologie streven we er echter net naar om voorbij te gaan aan het ‘moeten bewegen’ of bewegen in functie van gewichtsverlies en andere zuiver meetbare gezondheidsindicatoren. We lopen anders immers het risico dat mensen de informatieve bewegingsdriehoek louter zullen gebruiken als ‘target’.
    • Een medicijn wordt voorgeschreven. Hierdoor beknotten we de intrinsieke motivatie en autonomie van mensen en valt beweging onder de noemer van extrinsieke motivatie en controlerend gedrag van buitenaf. Extrinsieke motivatie kan helpen bij initiatie van gedrag, maar heeft een slechte prognose voor het volhouden ervan. Iets die bij het louter voorschrijven niet in rekening wordt genomen. Al zeker wanneer we rekening houden met het volgende punt… 
    • Een medicijn nemen we maar zolang het nodig is en vaak zelf minder lang dan voorgeschreven (als we kijken naar de cijfers rond therapietrouw). Als de handeling van een pil slikken al zoveel weerstand opwekt, is het niet gek te bedenken dat alle handelingen die komen kijken bij een engagement tot fysieke activiteit (tijd vrijmaken in de agenda, omkleden, opwarmen, de eigenlijke activiteit, stretchen, douchen, …) de weerstand alleen maar verhogen. Hierdoor verhoogt het risico dat mensen afhaken van zodra het niet meer moet of wanneer ze merken dat beweging niet het gewenste effect heeft. Want… 
    • Van een medicijn verwachten we dat het werkt. Beweging is geen magische pil. Wat als het niet (snel genoeg) de gewenste effecten heeft? We mogen niet vergeten dat voor ongetrainde personen lichte inspanning als onaangenaam kan aanvoelen (veranderende ademhaling, zweten, stramme spieren, …). Of wat als de persoon zich blesseert? Dan zal men niet snel geneigd zijn beweging opnieuw een kans te geven. Vage richtlijnen als ‘niet te veel doen’ of ‘luisteren naar je lichaam’ zullen niet helpen. Mijn lichaam zegt immers ’s avonds ook dat ik best comfortabel in mijn zetel lig.
    • En wat als het niet werkt? Dan lopen we het risico van schuldinductie bij de persoon. De verantwoordelijkheid ligt immers bij het individu om het voorschrift correct op te volgen. Of een persoon een voorschrift tot beweging goed kan opvolgen hangt echter af van veel verschillende factoren waaronder fysieke geletterdheid, sociaal economische status, enzovoort. Sommige kritische studies geven zelfs aan dat beweging als medicijn de ongelijkheid in bewegingsmogelijkheden hierdoor nog groter kan maken. 

Samengevat wil ik hier vooral de te nauwe, instrumentele focus vanuit een louter medisch oogpunt hekelen: beweging als medicijn is een middel tot een doel (betere gezondheid). Deze focus staat echter niet stil bij de intrinsieke waarde die beweging, fysieke activiteit of sport kan hebben. Gezondheid is en mag niet het enige doel zijn! Integendeel, in plaats van gezondheid als einddoel voor te stellen zou gezondheid op zijn beurt slechts een middel moeten zijn tot het doel van een waardevol en aangenamer leven. Vanuit dit oogpunt kan bewegen immers ook bijdragen tot een sociaal leven, ontspanning, zelfontplooiing, connectie met de natuur, enzovoort.

De adviezen om deze ruimere, achterliggende doelstelling te bereiken zouden er heel anders uitzien dan louter een beschrijving van dosis en modaliteit van beweging. In plaats van enkel te behalen standaarden voor te schrijven, is het waardevoller het gesprek aan te gaan en op zoek te gaan naar autonome redenen van het individu waarom beweging of een andere relatie met het lichaam waardevol kan zijn. Enkel zo kan men exploratie en verandering van binnenuit stimuleren. Een zelfgekozen tempo en intensiteit verhoogt de kans op een aangename ervaring en zo de weg naar herhaling en blijvende gedragsverandering. 

Ten slotte kunnen we voorlopig dromen van een moment dat beweging helemaal geen ‘medicijn’ meer hoeft te zijn, maar gewoon een normaal onderdeel van onze cultuur. Zowel mensen in armere landen waar men vaak genoodzaakt is om zich zonder gemotoriseerde voertuigen te verplaatsen, als inwoners van de rijkere Scandinavische landen die vaker in contact met de natuur leven, zeggen bij thuiskomst niet “Dat was een geweldige workout”. Neen, ze bekijken het als een normaal onderdeel van hun dag.

Referenties

Vind een expert

  • Nick Baelde

    Radioloog
  • Bruno D'Hulster

  • Ignace Verscheure

    Sportarts
  • Sara Kempeneers

    Podoloog
  • Jens Van Akeleyen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Willy De Taellenaere

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Nick Hiltrop

    Cardioloog
  • Jago Van Soom

    Jago Van Soom

    Sportarts
  • Koen Scheerlinck
    Penningmeester

    Koen Scheerlinck

    Sportkinesitherapeut
  • Johan Haegeman

    Sportarts
  • Cedric Arijs
    Psycholoog, Sportpsycholoog

    Cedric Arijs

    Psycholoog, Sportpsycholoog
  • Bart Vandewynckele

    Sportarts
  • Anesthesist

    Frederic Brillouet

  • Filip Noe

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Francis Lemmens

    Sportarts
  • Gezond Sporten Vlaanderen

  • Hans Jaspers

    Radioloog
  • Bart Gadeyne

    Sportarts
  • Michel D'Hollander

    Huisarts
  • Marc Van Hauwermeiren

    Sportarts
  • Kris Claes

    Kinesitherapeut
  • Renaat Huysmans

    Huisarts, Sportarts
  • Elke Van den Steen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Luc Peeters

    Sportarts
  • An De Busser

    An De Busser

    Diëtist
  • Stefan Smits

    Sportarts
  • Torsten Wauters

    Torsten Wauters

    Sportarts
  • Lander Vanhee

    Sportarts
  • Mathieu Maroy

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Gert Van Deurzen

    Kinesitherapeut
  • Jan Leire

    Sportarts
  • Michel Wynsberghe

    Kinesitherapeut
  • Koen Pansaers

    Sportarts
  • Noegroho Handojo

    Radioloog
  • Gino Devriendt

    Sportdiëtist
  • Steven Reyskens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jonas Massa

    Sportarts
  • Paul Meersman

    Sportarts
  • Bob Brouwers

    Huisarts
  • Steven Bex

    Steven Bex

    Sportarts
  • Wilfried Colmonts

    Huisarts
  • Jolien Vanendert

    Sportdiëtist
  • Frank De Winter

    Sportarts
  • Ellen Beuckelaers

    Orthopedisch chirurg
  • Nathalie Van de Vyver

    Huisarts
  • BVBA Samcon

  • Huisarts

    Luc De Pelecijn

    Huisarts
  • Luk Buyse
    Huisarts, Sportarts

    Luk Buyse

    Huisarts, Sportarts
  • Machteld Royackers

    Huisarts
  • Sven Aertgeerts

    Sportarts
  • Pieter Volcke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Luc Baeyens

    Sportarts
  • Gretel Descheemaeker

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bram Debaene

    Sportarts
  • An Konings

    Sportarts
  • Jo Vandersmissen

    Radioloog
  • Guy De Schutter

    Sportarts
  • Maarten Cox

    Sportarts
  • Dominique Devriese

    Dominique Devriese

    Kinesitherapeut, Osteopaat
  • Sandra Lievrouw
    Algemeen & Projectmanager blessurepreventie

    Sandra Lievrouw

    Kinesitherapeut
  • Kathleen De Smet

    Kinesitherapeut
  • Bastiaan Verstraete

    Huisarts, Sportarts
  • Lize Vaes

    Lize Vaes

    Huisarts, Sportarts
  • Benjamin Goris

    Kinesitherapeut
  • Frank Pauwels
    Voorzitter

    Frank Pauwels

    Sportarts
  • Peter Wieme

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jan Van Meirhaeghe

    Orthopedisch chirurg
  • Nathalie Odeur

    Huisarts
  • Stijn Delputte

    Sportarts
  • Jeroen Stappers

    Jeroen Stappers

    Sportarts
  • Erik Van Lierde

  • Herlinde Bossaert

    Sportarts
  • Charlotte De Jonckheere

    Charlotte De Jonckheere

    Podoloog
  • Voorzitter

    De Ridder Inge

    Sportdiëtist
  • Georges Gillis

    Sportarts
  • Joost Blontrock

    Sportarts
  • Steven Pauli

    Sportarts
  • Jean-Paul Van der Sypt

    Sportarts
  • Peter Dieleman

    Sportarts
  • Benedicte Heyndrickx

    Cardioloog
  • Pascal Wernaers

    Orthopedisch chirurg
  • Trees Dooms

  • Peter Muylaert

    Sportarts
  • Ludovic Onkelinx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Lander Dewitte

    Huisarts, Sportarts
  • Patrick Detemmerman

    Huisarts
  • John Ijzerman

    Sportarts
  • Michèle Verhaest

    Sportarts
  • Ivan Ghillebert

    Huisarts
  • Peter De Naeyer

    Sportarts
  • Luc Roland

    Sportarts
  • Ruth Vanderheyden

    Ruth Vanderheyden

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Vik Corstjens

    Sportarts
  • Marc Hemeryck

    Sportarts
  • Dirk Van Genechten

    Sportarts
  • Alain Schutjes

    Sportarts
  • Mathias Peeters

    Sportarts
  • Luus Tormans

    Podoloog
  • Andreas Goddeeris

    Sportarts
  • Johan Roeykens

  • Bruno Van Hoecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Stefan Hooftman

    Sportarts
  • Johan Pierret

    Sportarts
  • Luc Van Landschoot

    Kinesitherapeut
  • Dirk Gyselinck

    Sportarts
  • Frederik Deconinck

    Frederik Deconinck

    Bewegingswetenschapper
  • Bruno Vanhecke
    Secretaris

    Bruno Vanhecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Johan Docx

    Sportarts
  • Jan Vercammen

    Cardioloog
  • Ben Corteville

    Cardioloog
  • Jan Notredame

    Kinesitherapeut
  • Jozef Vermylen

    Cardioloog
  • Kevin Robson

    Trainer
  • Dirk Van de Velde

    Sportarts
  • Osteopaat

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Werner Vleugels

    Huisarts, Sportarts
  • Peter Plessers

  • Piet Bouquillon

    Sportarts
  • Ingrid Deweert

    Sportarts
  • Henri Van Herpen

    Kinesitherapeut
  • Anja Van de Putte

    Huisarts
  • Kurt Heldenbergh

    Sportarts
  • Dr Colmonts Wilfried BV

    Wilfried Colmonts

    Sportarts
  • Kristof Ryheul

    Kristof Ryheul

    Trainer
  • Ria Vanderstraeten

    Ria Vanderstraeten

    Sportdiëtist
  • Sportpsycholoog

    Inez Swinnen

    Sportpsycholoog
  • Jan Pieter Outtier

    Sportarts
  • Karel Pardaens

  • jana stevens

    Podoloog
  • Jan Verstuyft

    Sportarts
  • Leon Ghijselinck

    Sportarts
  • Guy Peeters

    Sportarts
  • Michel De Bruyne

    Sportarts
  • Ann Gillis

  • Guy Vanhees

    Sportarts
  • Peter Germonpre

    Huisarts
  • Osteopaat

    Jöry Pauwels

    Osteopaat
  • Daniel Baesberg

    Sportarts
  • Myriam Willems

    Kinesitherapeut
  • Jempi Wilssens

  • Ine Schops

    Podoloog
  • michel herssens

    Cardioloog
  • Toon Goossens

    Sportarts
  • Jos Vandevenne

    Sportarts
  • Lianne De Mey

    Sportarts
  • Frederik Ponet

    Sportarts
  • Bert Vankerschaver

    Bert Vankerschaver

    Sportkinesitherapeut
  • Koenraad Thuysbaert

    Sportarts
  • Jonas Docx

    Sportarts
  • Wim Van Nieuwenhuyse

    Orthopedisch chirurg
  • Reinout Van Schuylenbergh

    Reinout Van Schuylenbergh

    Bewegingswetenschapper, Trainer
  • Frederik Van Acker

    Sportarts
  • Stephan Ilsbrouckx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Denis Jaeken

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Eric Vandeputte

    Sportarts
  • Eddy Van Keerberghen

    Sportarts
  • Michel Creemers

    Huisarts
  • Hugo Debouvere

    Huisarts
  • Sophie Lambrecht

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Wouter Dierynck

    Sportarts
  • Mileen De Vleeschhouwer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Annelies Van Erck

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Adelheid Steyaert

    Adelheid Steyaert

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Karel De Crem

    Sportarts
  • Hendrik Roobaert

    Sportarts
  • Kris Vanderlinden

    Sportarts
  • Annick Viaene

    Annick Viaene

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Pascal De Smet

    Huisarts
  • Sportarts

    Joris De Win

    Sportarts
  • Antoine Lutin

    Antoine Lutin

    Kinesitherapeut
  • Annelies Harnie

    Sportarts
  • Rik Derveaux

    Kinesitherapeut
  • Vincent Metsers

    Sportarts
  • Henry Carlier

    Sportarts
  • Tyrone Devolder

    Huisarts
  • Dieter De Clercq

    Sportarts
  • Marco Guidi

    Sportarts
  • Eddy Spans

    Sportarts
  • Jean-Paul Pierreux

    Huisarts
  • Joke De Prest
    Coördinator project & partnerships

    Joke De Prest

    Bewegingswetenschapper
  • Luc Itterbeek

    Sportarts
  • Peter Verspeelt

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dana Neirinck

    Podoloog
  • Arts specialist in opleiding

    Simon Horckmans

  • Joris Callens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Marianne Cuyvers

    Sportdiëtist
  • Julien Ryckeboer

    Kinesitherapeut
  • Robrecht Dhollander

    Huisarts
  • Guy Vermeiren

    Cardioloog
  • Gerda Smets

    Sportarts
  • Tom Teulingkx

    Sportarts
  • Neurochirurg

    Bart Depreitere

  • Marc Royackers

    Sportarts
  • Baldwin Sondervan

    Baldwin Sondervan

    Sportkinesitherapeut
  • Alain Van Noorbeeck

    Sportarts
  • Johan Matthijs

    Huisarts
  • Jan Boon

    Huisarts
  • Thierry Op de Beeck

    Sportarts
  • Carl De Crée

    Sportarts, Endocrinoloog, Bewegingswetenschapper, Trainer, Andere
  • Marc Bomans

    Kinesitherapeut
  • Dirk De Mey

    Kinesitherapeut
  • Luc Vogelaers

    Huisarts
  • Frédéric Van Burm

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Sofie Belis

    Sportarts
  • Renaat Huysmans

    Sportarts
  • Koen Nys

    Sportarts
  • Peter Claeys

    Sportarts
  • Marc Schiltz

  • Chris Martens

    Orthopedisch chirurg
  • Mark Van Craenenbroeck

    Kinesitherapeut
  • Justine Vandenbroeck

  • Jens Demanet

    Sportarts
  • Filip Parmentier

    Sportarts
  • Luc Fr. Janssens

    Sportarts
  • Sportarts

    Rik De Kinderen

    Sportarts
  • Johan Wens

    Huisarts
  • Wouter Van Den Broecke

    Orthopedisch chirurg
  • Bie Peremans

    Kinesitherapeut
  • Guido Van Hirtum

    Sportarts
  • Wouter Peters

    Huisarts, Sportarts
  • Kris Demanet

    Sportarts
  • Yente Antonissen

    Bewegingswetenschapper
  • Marianne Brabers

    Sportdiëtist
  • John Roosen

    Cardioloog
  • Willy Coosemans

  • Yves Van Doninck

    Sportarts
  • Jos Benders

    Sportarts
  • Dries Dieusaert

    Sportarts
  • Ellen Van Puyvelde

    Ellen Van Puyvelde

    Sportarts
  • Karolien Meersman

    Sportarts
  • Mieke Van Vlaenderen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Peter Lagrou

    Sportarts
  • Willy Platteeuw

    Sportarts
  • Urgentie- en sportarts

    Sander Bomans

    Sportarts
  • Kris Peeters

    Kris Peeters

    Sportarts
  • Angelique Veracx

    Angelique Veracx

    Osteopaat
  • Flore Stassen
    Sportwetenschappelijk medewerker

    Flore Stassen

    Bewegingswetenschapper
  • Inge D'eer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Robin Vanhoudt

    Sportarts
  • Maarten Couturier

    Sportarts
  • Patrick Govaert

    Sportarts
  • Inge Bru

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ingrid Dekelver

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Herwig Vergucht

    Sportkinesitherapeut
  • Jettie Tempels

    Sportarts
  • Katja Van Oostveldt
    Sportarts

    Katja Van Oostveldt

    Sportarts
  • Wim Derave

    Bewegingswetenschapper
  • Dirk Devleeschouwer

    Sportarts
  • Stijn Bogaerts
    Ondervoorzitter

    Stijn Bogaerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jean-Paul Souffriau

    Tandarts
  • Tina Lambrechts

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Pascale Berghmans

    Sportdiëtist
  • Carmen Vanhaecke

    Sportarts
  • Verhaegen Stijn

    Sportarts
  • Sam Vermeire

    Sportarts
  • Fabienne Van De Steene

    Sportkinesitherapeut
  • Kristof Peeters

    Sportarts
  • Jo Verschueren

    Jo Verschueren

    Kinesitherapeut
  • Steven Platteaux

    Sportarts
  • Toon Cruyt

    Sportarts
  • Huisarts, Sportarts

    Sergei Barsegian

    Sportarts
  • Liesbeth Stulens

    Huisarts
  • Jan Wanten

    Sportarts
  • Hans Talloen

    Sportarts
  • Leonie Geukens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Philippe De Ryck

    Sportarts
  • Marleen Lootens

    Sportarts
  • Stefaan Machiels

    Huisarts
  • Eline Vandersteen
    Projectmedewerker blessurepreventie

    Eline Vandersteen

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Margaux Stevens

    Margaux Stevens

    Podoloog
  • Gerrit De Loose

    Sportkinesitherapeut
  • Annik Bosmans

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jasper Van Criekinge

    Sportarts
  • Maries Aertgeerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Michael Nicasi

    Michael Nicasi

    Trainer
  • Wouter Eraly

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • BV Huisartsenpraktijk De Vaart

    Sportarts
  • Dieter Vercaigne

    Sportkinesitherapeut
  • Mark Van Dijk

    Orthopedisch chirurg
  • Guy Vandenhoven

    Sportarts

Gerelateerde items

Sportpsychologie
29.png

Gedeeld leiderschap in de sport: Waarom en hoe het kan werken

Sportprofessional Artikel Sportpsychologie
Sportpsychologie
Resilience.jpg

Resilience ontwikkelen binnen de dagelijkse sportcontext

Sportprofessional Artikel Sportpsychologie
Sportpsychologie
Burn out.png

Depressie en burn-out voorkomen als topsporter

Sporter Sportorganisatie Sportprofessional Artikel Gezond Sporten Sportpsychologie Gezond Sporten
Sportpsychologie
Beweging bij depressie.png

Bewegen voor je brein: hoe houd je het vol?

Sporter Artikel Gezond Sporten Sportpsychologie Gezond Sporten
Sluiten