Beweging als medicijn – de juiste strategie of net een valkuil voor blijvende gedragsverandering?

Beweging als medicijn – de juiste strategie of net een valkuil voor blijvende gedragsverandering?

Cedric Arijs is klinisch psycholoog (Universiteit Gent) en sport- en bewegingspsycholoog (University of Thessaly (GR) & University of Leipzig (D). Hij werkt samen met sporters, coaches, sportouders en medische staf uit allerlei sporten uit binnen- en buitenland met het oog op prestatieverbetering, algemeen welzijn en persoonlijke ontwikkeling. Hij is ook vaste docent bij de Vlaamse Trainersschool. Als klinisch psycholoog gebruikt hij principes uit de prestatie- en gezondheidspsychologie om mensen veerkrachtig te maken in onze veeleisende maatschappij. Voor meer info zie www.cedricarijs.com.
Sporter Blog Sportpsychologie

'Sporten als medicijn' is een thema van Gezond Sporten dat ons nauw aan het hart ligt. Het idee wordt door velen gebruikt om mensen aan het bewegen te krijgen en beweging te promoten als zowel primair als secundair preventiemiddel voor allerlei ziekten. Maar is dit wel de ideale slogan zoals we altijd dachten? Sportpyscholoog Cedric beantwoordt deze vraag vanuit het psychologisch perspectief.

Mensen aan het bewegen krijgen en houden. Met alle kennis en inzichten uit de bewegingswetenschappen zouden we met zijn allen uit onze zetel moeten springen en fysieke activiteit een essentieel onderdeel van onze dag maken. Mensen weten het allemaal wel, maar handelen niet volgens die kennis. Misschien moeten we erkennen dat de gezondheidswetenschappen een marketingprobleem hebben en dat onze boodschappen niet zo sterk aanspreken als de visuele reclamepanelen met royaal grote hamburgers of sprankelende suikerrijke drankjes. Eén trend ter promotie van fysiek activiteit lijkt echter wel wat tractie te hebben in recente jaren: bewegen als medicijn. Hoewel ik normaal elk succes graag toejuich, ervaar ik toch telkens een wrang gevoel bij deze associatie. Is dit de juiste strategie of creëren we net een valkuil voor blijvende gedragsverandering?

Gelanceerd in 2007 als een non-profit initiatief vanuit The American College of Sports Medicine en The American Medical Association gingen intussen al meer dan 40 landen actief aan de slag met het idee van Exercise is Medicine (EIM). België inclusief. Het thema ‘sporten als medicijn’ is immers ook op de website van Gezond Sporten te vinden. De filosofie argumenteert dat beweging, net als een medicijn, dient voorgeschreven te worden aangepast aan de individuele patiënt en zijn toestand. Zoals dat hoort bij medicijnen moeten we ook spreken van een specifieke dosis en modaliteit (o.a. intensiteit, frequentie, duur, …). Een andere parallel is dat vanuit het idee van ‘good and safe practice’ men redeneert dat ook voor beweging geldt dat ‘te weinig’ geen effect oplevert en ‘te veel’ net schadelijke effecten kan hebben.

Ik wil er hier geen twijfel over laten bestaan dat bewegen gezond en functioneel is. Zowel als preventietool en als herstelmiddel. Zowel voor lichamelijke als geestelijke aandoeningen. En dat beweging bijdraagt aan het afremmen van veroudering. Wat een wonderpil! Een duidelijke winst die voor het grijpen ligt als meer mensen het zouden doen. Logischerwijze willen we het dan ook gaan voorschrijven vanuit onze expertenrol! 

Maar heeft het voorschrijven en de associatie met medicijnen alleen maar voordelen? Hoewel het een mooie slogan is vanuit de medische wereld, wil ik even stilstaan bij de mogelijke nadelen van het idee van ‘beweging als medicijn’ vanuit een psychologisch oogpunt.

    • Een medicijn nemen we nooit voor ons plezier, maar omdat het moet voor onze gezondheid. In de bewegingspsychologie streven we er echter net naar om voorbij te gaan aan het ‘moeten bewegen’ of bewegen in functie van gewichtsverlies en andere zuiver meetbare gezondheidsindicatoren. We lopen anders immers het risico dat mensen de informatieve bewegingsdriehoek louter zullen gebruiken als ‘target’.
    • Een medicijn wordt voorgeschreven. Hierdoor beknotten we de intrinsieke motivatie en autonomie van mensen en valt beweging onder de noemer van extrinsieke motivatie en controlerend gedrag van buitenaf. Extrinsieke motivatie kan helpen bij initiatie van gedrag, maar heeft een slechte prognose voor het volhouden ervan. Iets die bij het louter voorschrijven niet in rekening wordt genomen. Al zeker wanneer we rekening houden met het volgende punt… 
    • Een medicijn nemen we maar zolang het nodig is en vaak zelf minder lang dan voorgeschreven (als we kijken naar de cijfers rond therapietrouw). Als de handeling van een pil slikken al zoveel weerstand opwekt, is het niet gek te bedenken dat alle handelingen die komen kijken bij een engagement tot fysieke activiteit (tijd vrijmaken in de agenda, omkleden, opwarmen, de eigenlijke activiteit, stretchen, douchen, …) de weerstand alleen maar verhogen. Hierdoor verhoogt het risico dat mensen afhaken van zodra het niet meer moet of wanneer ze merken dat beweging niet het gewenste effect heeft. Want… 
    • Van een medicijn verwachten we dat het werkt. Beweging is geen magische pil. Wat als het niet (snel genoeg) de gewenste effecten heeft? We mogen niet vergeten dat voor ongetrainde personen lichte inspanning als onaangenaam kan aanvoelen (veranderende ademhaling, zweten, stramme spieren, …). Of wat als de persoon zich blesseert? Dan zal men niet snel geneigd zijn beweging opnieuw een kans te geven. Vage richtlijnen als ‘niet te veel doen’ of ‘luisteren naar je lichaam’ zullen niet helpen. Mijn lichaam zegt immers ’s avonds ook dat ik best comfortabel in mijn zetel lig.
    • En wat als het niet werkt? Dan lopen we het risico van schuldinductie bij de persoon. De verantwoordelijkheid ligt immers bij het individu om het voorschrift correct op te volgen. Of een persoon een voorschrift tot beweging goed kan opvolgen hangt echter af van veel verschillende factoren waaronder fysieke geletterdheid, sociaal economische status, enzovoort. Sommige kritische studies geven zelfs aan dat beweging als medicijn de ongelijkheid in bewegingsmogelijkheden hierdoor nog groter kan maken. 

Samengevat wil ik hier vooral de te nauwe, instrumentele focus vanuit een louter medisch oogpunt hekelen: beweging als medicijn is een middel tot een doel (betere gezondheid). Deze focus staat echter niet stil bij de intrinsieke waarde die beweging, fysieke activiteit of sport kan hebben. Gezondheid is en mag niet het enige doel zijn! Integendeel, in plaats van gezondheid als einddoel voor te stellen zou gezondheid op zijn beurt slechts een middel moeten zijn tot het doel van een waardevol en aangenamer leven. Vanuit dit oogpunt kan bewegen immers ook bijdragen tot een sociaal leven, ontspanning, zelfontplooiing, connectie met de natuur, enzovoort.

De adviezen om deze ruimere, achterliggende doelstelling te bereiken zouden er heel anders uitzien dan louter een beschrijving van dosis en modaliteit van beweging. In plaats van enkel te behalen standaarden voor te schrijven, is het waardevoller het gesprek aan te gaan en op zoek te gaan naar autonome redenen van het individu waarom beweging of een andere relatie met het lichaam waardevol kan zijn. Enkel zo kan men exploratie en verandering van binnenuit stimuleren. Een zelfgekozen tempo en intensiteit verhoogt de kans op een aangename ervaring en zo de weg naar herhaling en blijvende gedragsverandering. 

Ten slotte kunnen we voorlopig dromen van een moment dat beweging helemaal geen ‘medicijn’ meer hoeft te zijn, maar gewoon een normaal onderdeel van onze cultuur. Zowel mensen in armere landen waar men vaak genoodzaakt is om zich zonder gemotoriseerde voertuigen te verplaatsen, als inwoners van de rijkere Scandinavische landen die vaker in contact met de natuur leven, zeggen bij thuiskomst niet “Dat was een geweldige workout”. Neen, ze bekijken het als een normaal onderdeel van hun dag.

Referenties

Vind een expert

  • Mileen De Vleeschhouwer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Andreas Goddeeris

    Sportarts
  • Wouter Peters

    Huisarts, Sportarts
  • Tom Smolders

    Huisarts
  • Elke Van den Steen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Koen Scheerlinck
    Penningmeester

    Koen Scheerlinck

    Sportkinesitherapeut
  • Gerrit De Loose

    Sportkinesitherapeut
  • Jago Van Soom

    Jago Van Soom

    Sportarts
  • Peter Lagrou

    Sportarts
  • Jempi Wilssens

  • Annick Viaene

    Annick Viaene

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kris Peeters

    Kris Peeters

    Sportarts
  • Johan Matthijs

    Huisarts
  • Dieter De Clercq

    Sportarts
  • Francis Lemmens

    Sportarts
  • Trees Dooms

  • Hendrik Roobaert

    Sportarts
  • Sportarts

    Joris De Win

    Sportarts
  • Michel Wynsberghe

    Kinesitherapeut
  • Sara Kempeneers

    Podoloog
  • John Ijzerman

    Sportarts
  • Pascal De Smet

    Huisarts
  • Noegroho Handojo

    Radioloog
  • Annelies Van Erck

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ludovic Onkelinx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Maaike Polspoel

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Marleen Lootens

    Sportarts
  • Ruth Vanderheyden

    Ruth Vanderheyden

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Mieke Van Vlaenderen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Vik Corstjens

    Sportarts
  • Bastiaan Verstraete

    Huisarts, Sportarts
  • Bie Peremans

    Kinesitherapeut
  • Ingrid Dekelver

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Eric Vandeputte

    Sportarts
  • Inge D'eer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jolien Vanendert

    Sportdiëtist
  • Stephan Ilsbrouckx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jan Vercammen

    Cardioloog
  • Frédéric Van Burm

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Joris Callens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Karel Pardaens

  • Kris Vanderlinden

    Sportarts
  • Angelique Veracx

    Angelique Veracx

    Osteopaat
  • Jasper Van Criekinge

    Sportarts
  • Nathalie Van de Vyver

    Huisarts
  • Joost Blontrock

    Sportarts
  • Koen Pansaers

    Sportarts
  • Guy De Schutter

    Sportarts
  • Myriam Willems

    Kinesitherapeut
  • Jens Demanet

    Sportarts
  • Marianne Cuyvers

    Sportdiëtist
  • Luk Buyse
    Huisarts, Sportarts

    Luk Buyse

    Huisarts, Sportarts
  • Maarten Cox

    Sportarts
  • Maries Aertgeerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dominique Devriese

    Dominique Devriese

    Kinesitherapeut, Osteopaat
  • Leon Ghijselinck

    Sportarts
  • Alain Van Noorbeeck

    Sportarts
  • Ivan Ghillebert

    Huisarts
  • Sven Aertgeerts

    Sportarts
  • Guy Vermeiren

    Cardioloog
  • Ben Corteville

    Cardioloog
  • Filip Parmentier

    Sportarts
  • Kurt Heldenbergh

    Sportarts
  • Steven Reyskens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jos Vandevenne

    Sportarts
  • Koen Nys

    Sportarts
  • Ingrid Deweert

    Sportarts
  • Mathieu Maroy

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Gezond Sporten Vlaanderen

  • Peter De Naeyer

    Sportarts
  • Bram Debaene

    Sportarts
  • Fabienne Van De Steene

    Sportkinesitherapeut
  • Michel D'Hollander

    Huisarts
  • Torsten Wauters

    Torsten Wauters

    Sportarts
  • Ignace Verscheure

    Sportarts
  • Julien Ryckeboer

    Kinesitherapeut
  • Filip Noe

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Nick Hiltrop

    Cardioloog
  • Johan Docx

    Sportarts
  • Frank De Winter

    Sportarts
  • Jos Benders

    Sportarts
  • Johan Roeykens

  • Dirk De Mey

    Kinesitherapeut
  • Sophie Lambrecht

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Paul Meersman

    Sportarts
  • Stijn Delputte

    Sportarts
  • Adelheid Steyaert

    Adelheid Steyaert

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ellen Van Puyvelde

    Ellen Van Puyvelde

    Sportarts
  • Michael Nicasi

    Michael Nicasi

    Trainer
  • Marianne Brabers

    Sportdiëtist
  • Gretel Descheemaeker

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Wouter Eraly

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jens Van Akeleyen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • BV Huisartsenpraktijk De Vaart

    Sportarts
  • Pascale Berghmans

    Sportdiëtist, Bewegingsdeskundige, Andere
  • Kristof Peeters

    Sportarts
  • Antoine Lutin

    Antoine Lutin

    Kinesitherapeut
  • An De Busser

    An De Busser

    Diëtist
  • Steven Bex

    Steven Bex

    Sportarts
  • Wim Derave

    Bewegingswetenschapper
  • Baldwin Sondervan

    Baldwin Sondervan

    Sportkinesitherapeut
  • Wouter Dierynck

    Sportarts
  • jana stevens

    Podoloog
  • Robrecht Dhollander

    Huisarts
  • Jo Vandersmissen

    Radioloog
  • Jan Leire

    Sportarts
  • Peter Claeys

    Sportarts
  • Marc Bomans

    Kinesitherapeut
  • Benjamin Goris

    Kinesitherapeut
  • Luc Baeyens

    Sportarts
  • Renaat Huysmans

    Sportarts
  • Annik Bosmans

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Georges Gillis

    Sportarts
  • Jan Notredame

    Kinesitherapeut
  • Kevin Robson

    Trainer
  • Marc Hemeryck

    Sportarts
  • Hugo Debouvere

    Huisarts
  • Inge Bru

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Guido Van Hirtum

    Sportarts
  • Frederik Deconinck

    Frederik Deconinck

    Bewegingswetenschapper
  • Lianne De Mey

    Sportarts
  • Luc Itterbeek

    Sportarts
  • michel herssens

    Cardioloog
  • Cedric Arijs
    Psycholoog, Sportpsycholoog

    Cedric Arijs

    Psycholoog, Sportpsycholoog
  • Ann Gillis

  • Peter Muylaert

    Sportarts
  • Dr Colmonts Wilfried BV

    Wilfried Colmonts

    Sportarts
  • Luc Van Landschoot

    Kinesitherapeut
  • Peter Dieleman

    Sportarts
  • Machteld Royackers

    Huisarts
  • Stefaan Machiels

    Huisarts
  • Ria Vanderstraeten

    Ria Vanderstraeten

    Sportdiëtist
  • Dries Dieusaert

    Sportarts
  • Nick Baelde

    Radioloog
  • Lize Vaes

    Lize Vaes

    Huisarts, Sportarts
  • Peter Germonpre

    Huisarts
  • Michel De Bruyne

    Sportarts
  • Guy Vandenhoven

    Sportarts
  • Dana Neirinck

    Podoloog
  • Bart Gadeyne

    Sportarts
  • Charlotte De Jonckheere

    Charlotte De Jonckheere

    Podoloog
  • Wouter Van Den Broecke

    Orthopedisch chirurg
  • Johan Haegeman

    Sportarts
  • Jan Wanten

    Sportarts
  • Jonas Massa

    Sportarts
  • Robin Vanhoudt

    Sportarts
  • Marco Guidi

    Sportarts
  • Marc Royackers

    Sportarts
  • Tom Teulingkx

    Sportarts
  • Jean-Paul Van der Sypt

    Sportarts
  • Eddy Van Keerberghen

    Sportarts
  • Frederik Van Acker

    Sportarts
  • Liesbeth Stulens

    Huisarts
  • Thierry Op de Beeck

    Sportarts
  • Jan Pieter Outtier

    Sportarts
  • Frank Pauwels
    Voorzitter

    Frank Pauwels

    Sportarts
  • Tyrone Devolder

    Huisarts
  • Karl Brack

    Andere arts-specialist
  • Wilfried Colmonts

    Huisarts
  • Tina Lambrechts

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Gerda Smets

    Sportarts
  • Yves Van Doninck

    Sportarts
  • Luc Fr. Janssens

    Sportarts
  • Jan Verstuyft

    Sportarts
  • Jan Boon

    Huisarts
  • An Konings

    Sportarts
  • Erik Van Lierde

  • Peter Wieme

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Margaux Stevens

    Margaux Stevens

    Podoloog
  • Stefan Smits

    Sportarts
  • Renaat Huysmans

    Huisarts, Sportarts
  • Bob Brouwers

    Huisarts
  • Jeroen Stappers

    Jeroen Stappers

    Sportarts
  • Katja Van Oostveldt
    Sportarts

    Katja Van Oostveldt

    Sportarts
  • Voorzitter

    De Ridder Inge

    Sportdiëtist
  • Luc Peeters

    Sportarts
  • Toon Cruyt

    Sportarts
  • Lander Dewitte

    Huisarts, Sportarts
  • Michel Creemers

    Huisarts
  • Gert Van Deurzen

    Kinesitherapeut
  • Dirk Van Genechten

    Sportarts
  • Steven Pauli

    Sportarts
  • Stefan Hooftman

    Sportarts
  • Willy De Taellenaere

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Lander Vanhee

    Sportarts
  • Johan Pierret

    Sportarts
  • Piet Bouquillon

    Sportarts
  • Toon Goossens

    Sportarts
  • Hans Jaspers

    Radioloog
  • Bart Vandewynckele

    Sportarts
  • Karolien Meersman

    Sportarts
  • Sofie Belis

    Sportarts
  • Bert Vankerschaver

    Bert Vankerschaver

    Sportkinesitherapeut
  • Bruno Van Hoecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Verhaegen Stijn

    Sportarts
  • Werner Vleugels

    Huisarts, Sportarts
  • Willy Platteeuw

    Sportarts
  • Hans Talloen

    Sportarts
  • Jan Van Meirhaeghe

    Orthopedisch chirurg
  • Johan Wens

    Huisarts
  • Marc Schiltz

  • Sam Vermeire

    Sportarts
  • BVBA Samcon

  • Kristof Ryheul

    Kristof Ryheul

    Trainer
  • Daniel Baesberg

    Sportarts
  • Maarten Couturier

    Sportarts
  • Carmen Vanhaecke

    Sportarts
  • Eva De Mulder

    Podoloog
  • Willy Coosemans

  • Alain Schutjes

    Sportarts
  • Pieter Volcke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Denis Jaeken

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jozef Vermylen

    Cardioloog
  • Stijn Bogaerts
    Ondervoorzitter

    Stijn Bogaerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kris Claes

    Kinesitherapeut
  • Luc Roland

    Sportarts
  • Dirk Van de Velde

    Sportarts
  • Luc Vogelaers

    Huisarts
  • Bruno Vanhecke
    Secretaris

    Bruno Vanhecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Carl De Crée

    Sportarts, Endocrinoloog, Bewegingswetenschapper, Trainer, Andere
  • Dirk Gyselinck

    Sportarts
  • Vincent Metsers

    Huisarts, Sportarts
  • Peter Plessers

  • Reinout Van Schuylenbergh

    Reinout Van Schuylenbergh

    Bewegingswetenschapper, Trainer
  • Anja Van de Putte

    Huisarts
  • Koenraad Thuysbaert

    Sportarts
  • Raf Coremans

    Huisarts, Sportarts
  • Ine Schops

    Podoloog
  • Henry Carlier

    Sportarts
  • Chris Martens

    Orthopedisch chirurg
  • Herwig Vergucht

    Sportkinesitherapeut
  • Henri Van Herpen

    Kinesitherapeut
  • Luus Tormans

    Podoloog
  • Michèle Verhaest

    Sportarts
  • Karel De Crem

    Sportarts
  • Roel Jacobs

    Roel Jacobs

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Ellen Beuckelaers

    Orthopedisch chirurg
  • Rik Derveaux

    Kinesitherapeut
  • Wim Van Nieuwenhuyse

    Orthopedisch chirurg
  • Annelies Harnie

    Sportarts
  • Guy Vanhees

    Sportarts
  • Dirk Devleeschouwer

    Sportarts
  • Herlinde Bossaert

    Sportarts
  • Benedicte Heyndrickx

    Cardioloog
  • Sportarts

    Rik De Kinderen

    Sportarts
  • Kathleen De Smet

    Kinesitherapeut
  • John Roosen

    Cardioloog
  • Leonie Geukens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Steven Platteaux

    Sportarts
  • Frederik Ponet

    Sportarts
  • Dieter Vercaigne

    Sportkinesitherapeut
  • Jettie Tempels

    Sportarts
  • Patrick Govaert

    Sportarts
  • Eddy Spans

    Sportarts
  • Guy Peeters

    Sportarts
  • Marc Van Hauwermeiren

    Sportarts
  • Nathalie Odeur

    Huisarts
  • Mark Van Craenenbroeck

    Kinesitherapeut
  • Pascal Wernaers

    Orthopedisch chirurg
  • Patrick Detemmerman

    Huisarts
  • Kris Demanet

    Sportarts
  • Jo Verschueren

    Jo Verschueren

    Kinesitherapeut
  • Jonas Docx

    Sportarts
  • Jean-Paul Pierreux

    Huisarts
  • Philippe De Ryck

    Sportarts
  • Mathias Peeters

    Sportarts

Gerelateerde items

Sportgeneeskunde
Doping

Cardiovasculaire risico's van prestatie bevorderende middelen en dopinggebruik

Sporter Sportprofessional Artikel Sportgeneeskunde
Sportpsychologie
Blogpost Jef Brouwers omslagpost.png

Presteren start altijd vanuit je baas: het brein

Sporter Blog Gymnastiek Sportpsychologie
Sportpsychologie
Stressbestendigheid trainen_omslagfoto

Je stressbestendigheid vergroten door te trainen onder stress

Sporter Blog Sportpsychologie
Sportpsychologie
Omslagfoto perfectionisme in de sport

De beste manier om uitmuntend te zijn, is door niet perfectionistisch te zijn

Sporter Blog Sportpsychologie
Sluiten