Sportpsychologie
De beste manier om uitmuntend te zijn, is door niet perfectionistisch te zijn
Sporter Blog Sportpsychologie
Als sporter streef je steeds naar een goed resultaat en ben je misschien wel perfectionistisch. Dit kan echter een valkuil zijn! Het is beter om te streven naar uitmuntendheid i.p.v. naar perfectie. Sportpsycholoog Inez Swinnen vertelt je alles over het verschil tussen perfectionisme en de wil om te excelleren, en geeft je een remedie tegen perfectionisme.
Er is een verschil tussen perfectionisme en de wil om te excelleren, ook wel ongezond en gezond perfectionisme genoemd. Als sporter streef je naar beter en beter. Je kan dat doen vanuit twee motivaties:
- Je wil beter worden, omdat je er plezier uit haalt om te groeien. Dat is de wil om te excelleren.
- Je wil beter worden, omdat je wil voorkomen dat je fouten maakt en dat anderen negatief over je zullen denken. Dat is perfectionisme.
Die angst voor afwijzing van anderen is je motor om te verbeteren, maar tegelijk je grootste vijand. Want natuurlijk blijf je fouten maken. Je bent nu eenmaal een mens. Je legt de lat voor jezelf onrealistisch hoog. Je observeert jezelf vanuit de kritische ogen van een ander. Het is alsof je jezelf continu beoordeelt. Alles wat je doet of zegt komt onder het vergrootglas terecht.
Bij kritiek klap je toe. Je doet zo je best en het is weer niet goed genoeg. Of beter gezegd, ik ben niet goed genoeg. Perfectionisme vertrekt vanuit het idee niet goed genoeg te zijn. Je probeert negatieve commentaren te vermijden door zo perfect mogelijk te zijn. Iedere keer dat je kritiek krijgt, is het een teken dat je nog beter je best moet doen, dat je nog niet perfect genoeg bent. Dus doe leg je de lat nog hoger! Zo geraak je uitgeput.
Perfectionisme is een beschermingsmechanisme. Je beschermt jezelf tegen de pijn van afwijzing die je vermoedelijk als kind hebt ervaren. Als perfectionist ben je bezig met het pleasen van anderen. Je doet datgene dat GOED OVERKOMT. Dat is niet hetzelfde als doen wat juist is.
|
Een voorbeeld: Tijdens een training rijd je harder dan je zou moeten, omdat je niet wil dat de anderen denken dat je niet mee kan. Je vindt het belangrijker dat anderen een positief beeld van je hebben, dan de waarden te trappen die je zou moeten. Het omgekeerde kan ook waar zijn. Wanneer je in de perfectionistische modus bent, doe je de training exact tot in de puntjes zoals je trainer vooropstelde. Je luistert niet naar je lichaam, je kan zelfs geen 2 minuten vroeger stoppen. Ook dan kies je ervoor om goed over te komen en niet om het goede te doen. In de perfectionistische modus luister je niet naar de signalen van je lichaam. Die negeer je of voel je zelfs niet. Perfectionisme kan er ook voor zorgen dat je dingen niet afrondt of niet start uit angst dat het niet perfect zal zijn. Als je niets doet, kan je niets verkeerd doen. Als iets mislukt leg je de oorzaak buiten je, zodat je ego niet geraakt wordt. Zodat je de pijn van ‘niet goed genoeg’ zijn, niet moet voelen. Op andere momenten boor je jezelf de grond in. Je focust op elke fout, elk tekort en bent zelden tevreden over waar je staat. Perfectionisme is een recept voor een (sport)burn-out, overtraining, eetstoornissen, ongelukkig zijn en uiteindelijk stoppen. |
De wil om te excelleren
Als je vertrekt vanuit de wil om te excelleren, laat je het oordeel van de ander los. Je laat de anderen rijden als ze te snel gaan voor de waarden die je moet rijden. Je stopt een training vroeger als je je ziek voelt.
Perfectionisme gaat over het JUIST doen, hoe dingen overkomen en of anderen denken dat je het juist doet. Uitmuntendheid gaat over het JUISTE doen, focussen op wat werkt op lange termijn, zodat het een succes wordt, ook al faal je daardoor eerst een paar keren.⠀
Bij de wil om te excelleren ligt de focus op verbeteren en niet op 'het iedere keer helemaal perfect doen'. Je vertrekt vanuit goesting om te groeien in plaats van uit angst. De sporter met een wil om te excelleren kan negatieve opmerkingen of kritiek opnemen en weer los laten. Je kan dit doen, omdat je intrinsiek gelooft dat je goed bent zoals je bent. Dat mensen je waarderen voor wie je bent. Dat je geliefd en graag gezien wordt, los van je prestaties. Je zal op zoek gaan naar wat beter kan, maar het voelt niet levensbedreigend of eng aan om niet perfect te zijn. Je ziet de stappen die je al gezet hebt, viert je successen en gaat aan de slag met je werkpunten.
DE experte op vlak van perfectionisme, Dr. Brené Brown, legt het mooi uit bij Oprah in deze video.
Bracht perfectionisme je echt hier?
Ik hoor sporters zeggen: ‘Het is juist door mijn perfectionisme dat ik al zoveel verbeterd ben!’ Dan zeg ik: ‘Zonder dit streven naar perfectie stond je waarschijnlijk al verder. Door te streven naar uitmuntendheid kan je veel meer groeien. Op lange termijn vreet perfectionisme aan je. Je verliest meer en meer je motivatie. Je verliest je zelfvertrouwen. Je denkt aan stoppen. Streven naar perfectie staat je prestaties in de weg.
Het is vooruitgang, niet perfectie waar je naar streeft
Van perfectionisme naar uitmuntendheid, de remedie
Een van de sterkste remedies tegen perfectionisme is zelfcompassie. Niet te verwarren met zelfmedelijden. Zelfmedelijden is jezelf in de slachtofferpositie brengen. Het is zoals Calimero denken dat de wereld altijd tegen jou is en dat je hulpeloos bent. Dat is iets totaal anders dan zelfcompassie of mildheid. Bij zelfcompassie zie je in waar jouw verantwoordelijkheden liggen in de situatie, maar je kraakt jezelf er ook niet voor af. Je weet dat niemand perfect is en dat het iedereen overkomt. Het is geen ramp. Fouten maken is de normaalste zaak van de wereld, het maakt je menselijk.
Zelfcompassie of mild zijn voor jezelf betekent drie dingen:
- Beseffen dat je niet de enige bent: Wanneer we ons slecht voelen over fouten die we gemaakt hebben, hebben we al snel het idee dat we de enige persoon zijn die falen. We voelen ons erg alleen. Terwijl er al veel sporters in de situatie zullen gezeten hebben, waarin jij nu zit. Ze maken of maakten waarschijnlijk niet exact hetzelfde mee, maar wel iets gelijkaardigs. Vaak weet je het niet van andere sporters. Het gebeurt achter de schermen. Publieke verhalen zoals deze van Simone Biles of Tom Dumoulin doen je beseffen dat je niet de enige bent die het mentaal al eens lastig heeft.
- Vriendelijk zijn voor jezelf zoals naar een vriend of vriendin: Wat zou je tegen je beste maat zeggen? Je zou waarschijnlijk zeggen dat zulke dingen kunnen gebeuren. Je zou zeggen dat hij of zij er uit kan leren of dat je niet iedere dag in topvorm kan zijn. Voor onszelf zijn we vaak veel harder dan voor een ander. We gunnen onszelf geen ruimte om fouten te maken en ook al weten we wel dat we niet iedere wedstrijd top kunnen zijn, toch verwachten we het. Een bevriende sporter zullen we zeggen dat het ok is fouten te maken. We zullen hem of haar helpen om tegenslagen te relativeren en aanmoedigen om de moed niet te laten zakken. Wees je eigen beste vriend(in).
- Mild en mindful met je gevoelens omgaan: Je gevoelens niet weg steken of afleiding zoeken, zodat je niet moet voelen, maar ze juist onder ogen zien. Het gevoel ervaren zoals het er momenteel is. De makkelijkste manier hiervoor is door stil te staan bij wat je in je lichaam voelt. Gewoon observeren waar je iets voelt en dat beschrijven aan jezelf. Dus niet meegaan in het verhaal van je kritische stem, maar bij de lichamelijke sensaties blijven. Meer hoef je niet te doen. De moeilijke gevoelens gaan vanzelf weer weg. Hoe meer je ze kan toelaten, hoe makkelijker ze passeren. Als je er tegen vecht, het onderdrukt of constant afleiding zoekt, zal je gevoel van falen langer blijven hangen en telkens opkomen.
Ik raad je aan om op moeilijke momenten te delen hoe je je voelt. Niet met de hele wereld of al je sociale media contacten, maar met iemand die empathisch kan reageren en die je vertrouwt. Als we hard zijn voor onszelf schamen we ons namelijk vaak. Schaamte kan je vergelijken met van die wezentjes in de films die verschrompelen als ze in het daglicht komen. Als je kan vertellen over datgene waar je jou voor schaamt, dan kan de schaamte verdwijnen. Als je je kan open stellen naar die andere persoon, zal hij of zij ook sneller geneigd zijn om persoonlijk dingen te delen. Het versterkt de band en je ziet in dat je niet de enige bent die tegenslagen mee maakt.
Take home
- Streef naar uitmuntendheid, niet naar perfectie.
- Wees mild voor jezelf bij fouten en leer eruit.
- Stap uit de schaduw met je schaamtegevoelens en spreek erover met iemand die je vertrouwt.
