Lactaat: vriend of vijand?

Lactaat: vriend of vijand?

Reinout is zaakvoerder van Triathloncoach.be en 3Lab.be. Hij is tevens docent aan de KU Leuven en de Vlaamse Trainersschool (VTS) in de programma's voor triatlon en wielrennen. Hij heeft meer dan 25 jaar ervaring in het coachen van atleten en het ondersteunen van coaches. Zijn voornaamste expertise betreft het vertalen van wetenschappelijke informatie naar praktische aanbevelingen. Uithoudingssporten dicteren het ritme van zijn professioneel en privéleven.
Sporter Blog Training Training

Verzuurde benen, de klop van de hamer, geparkeerd staan, kramp tot achter de oren, … elke sporter maakt het al eens mee. Nogal eens wordt lactaat aangewezen als boosdoener. Maar is dit wel terecht? Inspanningsfysioloog Reinout Van Schuylenbergh geeft je een antwoord op deze vraag en vertelt je alles wat je moet weten over lactaat!

Afval?

Sinds 1780 onderzoeken wetenschappers de rol van lactaat in de menselijke fysiologie. Tot op vandaag blijven nog heel wat vragen bestaan en dit wijst op de complexe rol dat lactaat speelt. Intussen is de kennis geëvolueerd van “lactaat als afvalstof en oorzaak van spiervermoeidheid” tot “lactaat als brandstof voor spierinspanningen en een signaalmolecule voor tal van lichaamsprocessen” (Ferguson et al 2018).

Energie!

Om beter te begrijpen welke rol lactaat precies speelt, kijken we naar de energieleveringssystemen in ons lichaam.

Je zou onze energieleveringssystemen kunnen vergelijken met een hybridewagen die benzineaandrijving met elektrische aandrijving combineert en afhankelijk van de energiebehoefte en -beschikbaarheid (brandstof) met een bepaalde energiemix de wagen aandrijft.

In ons lichaam heten de motoren “het fosfageen energiesysteem”, “de glycolyse” en de “aerobe verbranding”. Het fosfageen systeem kan snel veel energie in korte tijd leveren (vermogen). Helaas zijn de energievoorraden (capaciteit) om dit systeem aan te drijven snel uitgeput en dienen de andere motoren al snel geactiveerd te worden.

Vereenvoudigd model glycose, oxidatie KH en oxidatie vetten

Figuur 1 illustreert een vereenvoudigd model van (1) de glycolyse, (2) de oxidatie van koolhydraten en (3) de oxidatie van vetten. 

Activiteit glycose en oxidatieve systeem i.f.v

Figuur 2 toont de activiteit van de glycolyse en het oxidatieve systeem in functie van de inspanningsintensiteit. Bij toenemende intensiteit verloopt de activatie van de glycolyse volgens een exponentiele curve (rode curve). De activiteit van het oxidatief systeem volgt een eerder lineair patroon (blauwe curve) (Wackerhage et al, 2022). 

Dit geeft aanleiding tot 3 typische scenario’s:

1. Inspanning aan een matige intensiteit

De matige intensieve inspanningen situeren zich in het linker spectrum van figuur 2: De glycolyse is nog niet erg actief en bijgevolg is de productie van pyruvaat beperkt. Dit heeft 2 belangrijke gevolgen:       
(1) Het oxidatieve (ook aerobe genoemd) energiesysteem heeft nog ruimte om Acetyl-CoA vanuit de beta-oxidatie (vetten) op te nemen en in energie om te zetten.    
(2) Dit zorgt ervoor dat er maar een beperkte drive is om pyruvaat in lactaat om te zetten. 

Lange, rustige duurtrainingen zijn inspanningen die we in dit domein kunnen onderbrengen. 

 2. Inspanning aan een hoge intensiteit

Bij toenemende intensiteit neemt de pyruvaatproductie toe. Zolang de aerobe energielevering dit nog de baas kan, is de energiemix vergelijkbaar zoals in scenario 1. Echter, er bestaat een competitie tussen de glycolyse en de beta-oxidatie voor een plaats in het aerobe metabolisme. Van zodra de pyruvaatproductie niet meer integraal kan worden opgevangen in het aerobe metabolisme verdwijnt de mogelijkheid om nog bijkomend vetten te verbranden. De glycolyse duwt als het ware de beta-oxidatie uit de energiemix. 

In figuur 2 wordt een evenwichtssituatie aangeduid op het moment dat de exponentiële curve van de glycolyse de lineaire curve van het oxidatieve systeem doorbreekt. Dit punt geeft de hoogste intensiteit weer waarbij nog net een evenwicht tussen beide energiesystemen bestaat. Dit punt wordt ook gedefinieerd als de ‘anaerobe drempel’ of ‘maximale lactaat steady state (MLSS)’. Deze intensiteit is goed bekend bij wielrenners tijdens een tijdrit of bij een beklimming van een col op het scherp van de snee. Een intensiteit die nog net haalbaar is. De intensiteit nog verhogen is echter niet lang vol te houden en deze situatie wordt beschreven in scenario 3. 

3. Inspanning aan een zeer hoge intensiteit

De intensiteit ligt nu dermate hoog dat de evenwichtssituatie tussen pyruvaatproductie en eliminatie wordt overschreden. Pyruvaat dreigt zich op te stapelen en wordt omgezet naar lactaat. Dit toont zich in een sterk verhoogde lactaatspiegel in het bloed. Het lactaat is evenwel geen eindproduct, maar kan opnieuw omgevormd worden naar pyruvaat en ingezet worden als energiesubstraat voor de aerobe energielevering. Men spreekt hier over de lactaatshuttle: het lactaat is een energiesubstraat dat van de ene locatie naar de andere kan migreren en bijdragen aan de invulling van de energiebehoefte (Hall et al 2016, Brooks et al 2022). 

Welke betekenis heeft lactaat voor mij?

Het is duidelijk dat lactaat (pyruvaat) een sleutelrol speelt in de balans van de verschillende energiesystemen en dat de lactaatconcentratie in het bloed het gevolg is van een dynamisch proces van productie en eliminatie. Bijgevolg kunnen lactaatwaarden enkel geïnterpreteerd worden in het licht van de maximale lactaatproductie (vLamax) enerzijds en de maximale lactaateliminatie (VO2max) anderzijds. De klassieke (en nog steeds gangbare) meet- en interpretatiemethoden schieten hier te kort en meer geavanceerde modellen kunnen een oplossing bieden (Wackerhage et al, 2022).

In functie van optimale prestaties in een bepaalde sportdiscipline is een welbepaalde energiemix optimaal. Een sprinter in het wielrennen dient zowel uit te blinken in uithoudingsvermogen om de duur van de race te verteren, als in explosiviteit voor de eindsprint. Dus zowel de aerobe motor (VO2max) als glycolytische motor (vLamax) moeten voldoende uitgebouwd zijn. Voor een lange afstandstriatleet liggen de vereisten anders: de aerobe motor blijft een prioriteit, maar de glycolytische motor dient best onderdrukt te worden om de vetverbranding optimaal te laten functioneren. Dus niet het maximaliseren, maar wel het optimaliseren van de energiesystemen is aangewezen in functie van een topprestatie in een specifieke sportdiscipline (tabel).

Sportdiscipline

vLaMax (mmol/L/s)

VO2max (ml/kg/min)

Triatlon lange afstand

0.2-0.3

75-85

Wegwielrennen – sprinter

0.7-0.9

75-85

Atletiek – sprintnummers

1.0-1.2

50-60

Enkele referentiewaarden voor topatleten (heren).

Ik voel toch de verzuring en de spiervermoeidheid?

Maar hoe zit het nu met de pijn en de vermoeidheidssignalen tijdens intensieve activiteit? Deze signalen zijn zeer reëel en zien we geassocieerd met hoge lactaatconcentraties in het bloed. Het is evenwel verkeerd te denken dat het lactaat de oorzaak is van deze vermoeidheid. Vermoeidheid is het gevolg van een zeer complexe interactie tussen metabole, neuromusculaire en mentale processen en kan niet tot één oorzaak herleid worden (McCormick et al, 2015, Hall et al 2016). 

Conclusies

Het is duidelijk dat er niet meer op een traditionele manier naar lactaat gekeken kan worden. Indien met de adequate protocollen gemeten en geïnterpreteerd, kan er aan de hand van lactaatmetingen zeer relevante informatie verzameld worden over de fysiologische kwaliteiten van de sporter. Deze informatie kan gebruikt worden voor de sturing van het trainingsproces en de sportprestatie.

 

Referentielijst

    • McCormick A, Meijen C, Marcora S. Psychological Determinants of Whole-Body Endurance Performance. Sports Med. 2015 Jul;45(7):997-1015. doi: 10.1007/s40279-015-0319-6. 
    • Brooks GA, Arevalo JA, Osmond AD, Leija RG, Curl CC, Tovar AP. Lactate in contemporary biology: a phoenix risen. J Physiol. 2022 Mar;600(5):1229-1251. doi: 10.1113/JP280955.
    • Hall MM, Rajasekaran S, Thomsen TW, Peterson AR. Lactate: Friend or Foe. PM&R. 2016 Mar;8(3 Suppl): S8-S15. doi: 10.1016/j.pmrj.2015.10.018. 
    • Wackerhage H, Gehlert S, Schulz H, Weber S, Ring-Dimitriou S, Heine O. Lactate Thresholds and the Simulation of Human Energy Metabolism: Contributions by the Cologne Sports Medicine Group in the 1970s and 1980s. Front Physiol. 2022 Jul 22;13:899670. doi: 10.3389/fphys.2022.899670.
    • Ferguson, B.S., Rogatzki, M.J., Goodwin, M.L. et al. Lactate metabolism: historical context, prior misinterpretations, and current understanding. Eur J Appl Physiol 118, 691–728 (2018)

Vind een expert

  • Peter Plessers

  • Annelies Van Erck

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Sportarts

    Rik De Kinderen

    Sportarts
  • Steven Pauli

    Sportarts
  • Renaat Huysmans

    Sportarts
  • michel herssens

    Cardioloog
  • Jasper Van Criekinge

    Sportarts
  • Kris Vanderlinden

    Sportarts
  • Robin Vanhoudt

    Sportarts
  • Guy Vermeiren

    Cardioloog
  • Mathieu Maroy

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Steven Platteaux

    Sportarts
  • Pieter Volcke

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Noegroho Handojo

    Radioloog
  • Karel Pardaens

  • Piet Bouquillon

    Sportarts
  • Patrick Govaert

    Sportarts
  • Cedric Arijs
    Psycholoog, Sportpsycholoog

    Cedric Arijs

    Psycholoog, Sportpsycholoog
  • Michael Nicasi

    Michael Nicasi

    Trainer
  • Neurochirurg

    Bart Depreitere

  • Alain Schutjes

    Sportarts
  • Fabienne Van De Steene

    Sportkinesitherapeut
  • An De Busser

    An De Busser

    Diëtist
  • Dirk Van Genechten

    Sportarts
  • Willy De Taellenaere

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Lander Dewitte

    Huisarts, Sportarts
  • Nathalie Odeur

    Huisarts
  • Renaat Huysmans

    Huisarts, Sportarts
  • Henry Carlier

    Sportarts
  • Joost Blontrock

    Sportarts
  • Steven Bex

    Steven Bex

    Sportarts
  • Jonas Docx

    Sportarts
  • Gretel Descheemaeker

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Bruno D'Hulster

  • Kris Peeters

    Kris Peeters

    Sportarts
  • Peter Lagrou

    Sportarts
  • Dominique Devriese

    Dominique Devriese

    Kinesitherapeut, Osteopaat
  • Luc Baeyens

    Sportarts
  • Kathleen De Smet

    Kinesitherapeut
  • Tyrone Devolder

    Huisarts
  • Maries Aertgeerts

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Sophie Lambrecht

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Anja Van de Putte

    Huisarts
  • Mark Van Dijk

    Orthopedisch chirurg
  • Kristof Peeters

    Sportarts
  • Jos Benders

    Sportarts
  • BV Huisartsenpraktijk De Vaart

    Sportarts
  • Ellen Beuckelaers

    Orthopedisch chirurg
  • Marc Hemeryck

    Sportarts
  • Denis Jaeken

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Koenraad Thuysbaert

    Sportarts
  • Jolien Vanendert

    Sportdiëtist
  • An Konings

    Sportarts
  • Kris Demanet

    Sportarts
  • Luc Van Landschoot

    Kinesitherapeut
  • Hugo Debouvere

    Huisarts
  • Dirk Devleeschouwer

    Sportarts
  • Peter De Naeyer

    Sportarts
  • Sara Kempeneers

    Podoloog
  • Eddy Spans

    Sportarts
  • Kevin Robson

    Trainer
  • Dana Neirinck

    Podoloog
  • Stijn Bogaerts
    Ondervoorzitter

    Stijn Bogaerts

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Ivan Ghillebert

    Huisarts
  • Benjamin Goris

    Kinesitherapeut
  • Penningmeester

    Koen Scheerlinck

    Sportkinesitherapeut
  • Stefan Smits

    Sportarts
  • Mieke Van Vlaenderen

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Nathalie Van de Vyver

    Huisarts
  • Mark Van Craenenbroeck

    Kinesitherapeut
  • Wim Van Nieuwenhuyse

    Orthopedisch chirurg
  • Dries Dieusaert

    Sportarts
  • Jean-Paul Souffriau

    Tandarts
  • Machteld Royackers

    Huisarts
  • Huisarts, Sportarts

    Sergei Barsegian

    Sportarts
  • Ria Vanderstraeten

    Ria Vanderstraeten

    Sportdiëtist
  • Gerda Smets

    Sportarts
  • Robrecht Dhollander

    Huisarts
  • Pascal Wernaers

    Orthopedisch chirurg
  • Frederik Deconinck

    Frederik Deconinck

    Bewegingswetenschapper
  • Hans Jaspers

    Radioloog
  • Flore Stassen
    Sportwetenschappelijk medewerker

    Flore Stassen

    Bewegingswetenschapper
  • Mathias Peeters

    Sportarts
  • Jo Verschueren

    Jo Verschueren

    Kinesitherapeut
  • Myriam Willems

    Kinesitherapeut
  • Johan Matthijs

    Huisarts
  • Ingrid Deweert

    Sportarts
  • Joris Callens

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Pascal De Smet

    Huisarts
  • Luus Tormans

    Podoloog
  • Jeroen Stappers

    Jeroen Stappers

    Sportarts
  • Michèle Verhaest

    Sportarts
  • Kurt Heldenbergh

    Sportarts
  • Anesthesist

    Frederic Brillouet

  • Patrick Detemmerman

    Huisarts
  • Sofie Belis

    Sportarts
  • Bert Vankerschaver

    Bert Vankerschaver

    Sportkinesitherapeut
  • Jens Demanet

    Sportarts
  • Jozef Vermylen

    Cardioloog
  • Herwig Vergucht

    Sportkinesitherapeut
  • Katja Van Oostveldt
    Sportarts

    Katja Van Oostveldt

    Sportarts
  • Wouter Eraly

    Sportarts, Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Marc Schiltz

  • Nick Hiltrop

    Cardioloog
  • Koen Nys

    Sportarts
  • Jan Leire

    Sportarts
  • Wouter Peters

    Huisarts, Sportarts
  • Marianne Cuyvers

    Sportdiëtist
  • Stefaan Machiels

    Huisarts
  • Jean-Paul Van der Sypt

    Sportarts
  • Baldwin Sondervan

    Baldwin Sondervan

    Sportkinesitherapeut
  • Toon Goossens

    Sportarts
  • Luc Itterbeek

    Sportarts
  • Stefan Hooftman

    Sportarts
  • Sandra Lievrouw
    Projectmanager blessurepreventie

    Sandra Lievrouw

    Kinesitherapeut
  • Vik Corstjens

    Sportarts
  • Ludovic Onkelinx

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Francis Lemmens

    Sportarts
  • Filip Noe

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Vincent Metsers

    Sportarts
  • Ine Schops

    Podoloog
  • Marc Van Hauwermeiren

    Sportarts
  • Nick Baelde

    Radioloog
  • Voorzitter

    De Ridder Inge

    Sportdiëtist
  • Frederik Van Acker

    Sportarts
  • Rik Derveaux

    Kinesitherapeut
  • Michel Creemers

    Huisarts
  • Luc Peeters

    Sportarts
  • Elke Van den Steen

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Koen Pansaers

    Sportarts
  • Werner Vleugels

    Huisarts
  • Benedicte Heyndrickx

    Cardioloog
  • Wilfried Colmonts

    Huisarts
  • Jago Van Soom

    Jago Van Soom

    Sportarts
  • Bart Vandewynckele

    Sportarts
  • Annelies Harnie

    Sportarts
  • Bob Brouwers

    Huisarts
  • Huisarts

    Luc De Pelecijn

    Huisarts
  • Dirk Gyselinck

    Sportarts
  • Torsten Wauters

    Torsten Wauters

    Sportarts
  • Daniel Baesberg

    Sportarts
  • Guy De Schutter

    Sportarts
  • Luk Buyse
    Huisarts, Sportarts

    Luk Buyse

    Huisarts, Sportarts
  • Sportarts

    Joris De Win

    Sportarts
  • Hendrik Roobaert

    Sportarts
  • Jan Wanten

    Sportarts
  • Marco Guidi

    Sportarts
  • Guido Van Hirtum

    Sportarts
  • Frederik Ponet

    Sportarts
  • Guy Peeters

    Sportarts
  • Marianne Brabers

    Sportdiëtist
  • Lianne De Mey

    Sportarts
  • Jan Van Meirhaeghe

    Orthopedisch chirurg
  • Mileen De Vleeschhouwer

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Leonie Geukens

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Peter Verspeelt

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • John Roosen

    Cardioloog
  • Maarten Cox

    Sportarts
  • jana stevens

    Podoloog
  • Reinout Van Schuylenbergh

    Reinout Van Schuylenbergh

    Bewegingswetenschapper, Trainer
  • Frank Pauwels
    Voorzitter

    Frank Pauwels

    Sportarts
  • Gerrit De Loose

    Sportkinesitherapeut
  • Dieter Vercaigne

    Sportkinesitherapeut
  • Liesbeth Stulens

    Huisarts
  • Peter Dieleman

    Sportarts
  • Sven Aertgeerts

    Sportarts
  • Johan Docx

    Sportarts
  • Herlinde Bossaert

    Sportarts
  • Sam Vermeire

    Sportarts
  • Wouter Dierynck

    Sportarts
  • Andreas Goddeeris

    Sportarts
  • Lize Vaes

    Lize Vaes

    Huisarts, Sportarts
  • Paul Meersman

    Sportarts
  • Jonas Massa

    Sportarts
  • Ruth Vanderheyden

    Ruth Vanderheyden

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Secretaris

    Bruno Vanhecke

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Gert Van Deurzen

    Kinesitherapeut
  • Johan Pierret

    Sportarts
  • Peter Wieme

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • BVBA Samcon

  • Kris Claes

    Kinesitherapeut
  • Jan Boon

    Huisarts
  • Toon Cruyt

    Sportarts
  • Gezond Sporten Vlaanderen

  • Wouter Van Den Broecke

    Orthopedisch chirurg
  • Jempi Wilssens

  • Charlotte De Jonckheere

    Charlotte De Jonckheere

    Podoloog
  • Ignace Verscheure

    Sportarts
  • Verhaegen Stijn

    Sportarts
  • Angelique Veracx

    Angelique Veracx

    Osteopaat
  • Antoine Lutin

    Antoine Lutin

    Kinesitherapeut
  • Luc Roland

    Sportarts
  • Peter Germonpre

    Huisarts
  • Jettie Tempels

    Sportarts
  • Alain Van Noorbeeck

    Sportarts
  • Karolien Meersman

    Sportarts
  • Steven Reyskens

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Dieter De Clercq

    Sportarts
  • Ellen Van Puyvelde

    Ellen Van Puyvelde

    Sportarts
  • Urgentie- en sportarts

    Sander Bomans

    Sportarts
  • Jens Van Akeleyen

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Wim Derave

    Bewegingswetenschapper
  • Eric Vandeputte

    Sportarts
  • Lander Vanhee

    Sportarts
  • Eddy Van Keerberghen

    Sportarts
  • Willy Coosemans

  • Marc Royackers

    Sportarts
  • Margaux Stevens

    Margaux Stevens

    Podoloog
  • Jan Pieter Outtier

    Sportarts
  • Luc Fr. Janssens

    Sportarts
  • Leon Ghijselinck

    Sportarts
  • Jean-Paul Pierreux

    Huisarts
  • John Ijzerman

    Sportarts
  • Philippe De Ryck

    Sportarts
  • Maarten Couturier

    Sportarts
  • Michel Wynsberghe

    Kinesitherapeut
  • Thierry Op de Beeck

    Sportarts
  • Bie Peremans

    Kinesitherapeut
  • Ben Corteville

    Cardioloog
  • Jan Vercammen

    Cardioloog
  • Carmen Vanhaecke

    Sportarts
  • Willy Platteeuw

    Sportarts
  • Bruno Van Hoecke

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Osteopaat

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Gino Devriendt

    Sportdiëtist
  • Karel De Crem

    Sportarts
  • Filip Parmentier

    Sportarts
  • Stijn Delputte

    Sportarts
  • Jan Verstuyft

    Sportarts
  • Erik Van Lierde

  • Michel D'Hollander

    Huisarts
  • Osteopaat

    Jöry Pauwels

    Osteopaat
  • Guy Vanhees

    Sportarts
  • Dirk De Mey

    Kinesitherapeut
  • Tom Teulingkx

    Sportarts
  • Jo Vandersmissen

    Radioloog
  • Jos Vandevenne

    Sportarts
  • Ann Gillis

  • Marc Bomans

    Kinesitherapeut
  • Peter Claeys

    Sportarts
  • Hans Talloen

    Sportarts
  • Luc Vogelaers

    Huisarts
  • Dirk Van de Velde

    Sportarts
  • Johan Haegeman

    Sportarts
  • Frank De Winter

    Sportarts
  • Bastiaan Verstraete

    Huisarts, Sportarts
  • Guy Vandenhoven

    Sportarts
  • Frédéric Van Burm

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Michel De Bruyne

    Sportarts
  • Georges Gillis

    Sportarts
  • Kristof Ryheul

    Kristof Ryheul

    Trainer
  • Adelheid Steyaert

    Adelheid Steyaert

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Jan Notredame

    Kinesitherapeut
  • Chris Martens

    Orthopedisch chirurg
  • Arts specialist in opleiding

    Simon Horckmans

  • Ingrid Dekelver

    Sportarts, Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Pascale Berghmans

    Sportdiëtist
  • Sportpsycholoog

    Inez Swinnen

    Sportpsycholoog
  • Bart Gadeyne

    Sportarts
  • Stephan Ilsbrouckx

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Trees Dooms

  • Johan Wens

    Huisarts
  • Inge D'eer

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Johan Roeykens

  • Annik Bosmans

    Fysisch geneesheer en revalidatiearts
  • Henri Van Herpen

    Kinesitherapeut
  • Yves Van Doninck

    Sportarts
  • Peter Muylaert

    Sportarts
  • Bram Debaene

    Sportarts
  • Marleen Lootens

    Sportarts
  • Julien Ryckeboer

    Kinesitherapeut

Gerelateerde items

Training
Apneu

Apneutraining: Acute en chronische effecten op inspanningstolerantie

Sporter Artikel Training Training
Blessurepreventie
enkelverzwikking

Veel voorkomende sportblessures: een enkeldistorsie

Sporter Artikel Factsheet Video Blessurepreventie Training Gezond Sporten Blessurepreventie Training Gezond Sporten
Blessurepreventie
brace of tape .png

Sporten met een brace of een tape?

Sporter Artikel Blessurepreventie Training Gezond Sporten Blessurepreventie Training Gezond Sporten
Blessurepreventie
Weerstandsband.png

Weerstandsbanden: waarvoor dienen ze?

Sporter Artikel Blessurepreventie Training Gezond Sporten Blessurepreventie Training Gezond Sporten
Sluiten