Sporten met astma

Wat is astma?

Astma is een chronische longziekte, die op elke leeftijd kan ontstaan en wordt gekenmerkt door een 'overgevoeligheid' van de onderste luchtwegen voor meerdere prikkels waardoor een tijdelijke vernauwing van de luchtpijptakken ontstaat en er sprake is van een astmacrisis.

De drie factoren die leiden tot deze luchtwegvernauwing zijn:

1. zwelling aan de binnenzijde van de luchtpijptakken (oedeem)
2. toename van slijmvorming  in de luchtpijptakken
3. samentrekken van de gladde spieren omheen de luchtpijptakken (bronchoconstrictie)

Deze factoren verklaren het optreden van klachten zoals: hoestbuien, pijn of ongemak op de borst, kortademigheid, piepende ademhaling tijdens een astmacrisis. Deze klachten kunnen geïsoleerd of samen voorkomen en kunnen erg variëren in ernst en duur. Ze kunnen spontaan of met behulp van medicatie terug verdwijnen. Tussen de crisissen door heeft de astmapatiënt geen klachten.  

Naar schatting lijden wereldwijd 358 miljoen mensen aan astma. In België wordt astma gezien bij ongeveer 1 persoon op 10. Bij kinderen zijn allergieën een belangrijke oorzaak van astmatische klachten. Bij volwassenen ontwikkelt astma zich vaker geleidelijk aan door omgevingsfactoren, zoals rook en luchtvervuiling.

Hoe wordt astma behandeld?

Een optimale astmabehandeling heeft 2 doelen:

• • • Astmacrisissen en symptomen voorkomen
    • Opvangen van een astmacrisis zo nodig.

Astmatherapie wordt op maat van elke patiënt opgesteld. Een goede communicatie tussen arts, patiënt en nauwe omgeving spelen hierin een cruciale rol.
Er bestaan verschillende gradaties van astma: van mild en gemakkelijk te controleren astma, tot ernstig en moeilijk te controleren astma.

Personen met astma kunnen in de meeste gevallen een normaal en actief leven leiden

Een geschreven actieplan, opgesteld door de arts en in samenspraak met de patiënt, helpt de klachten van het astma te herkennen en een gepaste therapie op te starten indien nodig. Het actieplan omschrijft ook wanneer er medische hulp moet worden ingeroepen tijdens een astmacrisis. Omdat dit actieplan op maat van de  patiënt wordt opgesteld en van patiënt tot patiënt kan verschillen, wordt hiervan bewust geen voorbeeld gegeven.

Moeten inspanningen/sport vermeden worden?

Neen! In de meeste gevallen worden inspanningen en sporten aangemoedigd bij personen met astma. Een goede controle van het astma laat sporten, zelfs intensief, toe. In de opvolging van astma is het belangrijk na te gaan of inspanningen goed verdragen worden. Dit kan als een 'maatstaf' gebruikt worden om in te schatten of het astma goed onder controle is. Bij onvoldoende controle tijdens het sporten, dient de basisbehandeling te worden aangepast. Dit gebeurt in samenspraak met de arts zodat sporten terug mogelijk wordt. Het tijdelijk stopzetten van een fysieke inspanning is in sommige situaties gerechtvaardigd en zelfs noodzakelijk maar het reflexmatig vermijden van inspanningen omwille van een ongecontroleerd astma moet vermeden worden, omdat dit enkel zorgt voor een progressief slechtere controle van het astma en tevens achteruitgang van de lichamelijke conditie.

Waarom kunnen fysieke inspanningen astmaklachten geven?

Het inademen van koude en droge lucht zorgt voor het sneller uitdrogen van de luchtwegen, wat de kans op astmaklachten sterk verhoogt bij kinderen en volwassenen met astma. Koude lucht en droge lucht worden beide als 'prikkels' beschouwd.

Een intensieve inspanning zoals hardlopen zal sneller astmaklachten geven dan een matig of lage intensieve sport zoals wandelen. Een intensieve sportinspanning vergt immers een verhoogde ademarbeid waarbij neusademhaling (= verwarming en bevochtiging van de lucht) niet meer kan gegarandeerd worden. Bij lage intensiteit sporten kan neusademhaling de ingeademde lucht voorverwarmen en bevochtigen. Korte hoog-intensieve inspanningen (<5 minuten) of lange laag-intensieve inspanningen (>15minuten) zijn minder astmatogeen (=veroorzaken minder astmaklachten) dan plotse intensieve inspanningen die langer dan 6 minuten duren.

Een goede opwarming ter voorbereiding van een sportinspanning met hoge intensiteit zal de kans op een astmacrisis sterk verminderen. Het opwarmingseffect van het lichaam laat een zekere luchtwegverwijding toe (ook refractaire periode genoemd), wat bij astmatici een belangrijk voordeel kan bieden. Regelmatig sporten zal zorgen voor een betere basisconditie, waardoor hoog intensieve inspanningen beter zullen worden verdragen.

Waarop kan je nog letten bij een sportkeuze?

Naast het type sport zoals hierboven beschreven, kan het nuttig zijn andere factoren in acht te nemen:

Onderliggende allergieën

• • Bij een allergie aan paarden is het raadzaam niet voor paardensport te kiezen.
  • Bij een belangrijke pollenallergie zullen buitensporten meer astmaklachten geven dan binnensporten. Sporten in de vroege uurtjes zal dan minder klachten geven dan op een warme namiddag wanneer de pollenconcentratie in de lucht beduidend hoger is.

Reactie op chloorgeur en andere omgevingsfactoren

• • Zwemmen wordt in de meeste gevallen aangeraden bij kinderen en volwassenen met astma. Het is een sport die voor een goede ademhalingscontrole zorgt in een warme en vochtige omgeving. Soms kan de sterke geur van het trichlooramine zorgen voor extra irritatie van de luchtwegen en toch meer astmaklachten geven. Personen die hiervan last ondervinden kunnen best op zoek gaan naar zwembaden met andere methodes van zwembadontsmetting zoals onder andere ionisatie.
  • Intensieve inspanning in een omgeving met luchtverontreiniging zal meer klachten geven. Ook verhoogde ozonconcentraties hebben een meer nadelig effect op sportende mensen met astma dan bij niet astmatici.

Wanneer niet sporten?

• • • Tijdens een astmacrisis dient sporten vermeden te worden, om herval van de klachten en een verergering van de astmacrisis tegen te gaan.
    • Indien tijdens het sporten een astmacrisis optreedt is het stopzetten van deze activiteit de eerste stap.
    • Bij slecht gecontroleerd astma kan het aangeraden zijn tijdelijk het sporten te staken.