Eetstoornissen in de sport: de atleet in disbalans of op de balans?

Eetstoornissen in de sport: de atleet in disbalans of op de balans?

Inge is een gedreven sportdiëtiste, ISAK level 1 antropometrist en ICF gecertificeerde integrale coach met meer dan 25 jaar ervaring in (sport)voeding, eetstoornissen en leefstijlcoaching. Ze heeft een eigen praktijk in Deurne en is docent aan de opleiding Sport en Bewegen van de Thomas More Hogeschool in Turnhout. Ze werkt heel nauw samen met enkele Belgische topatleten. Het Belgische zwemteam olv Ronald Gaastra (van oa zilveren medaillewinnaar Pieter Timmers in Rio) wordt al meer dan 15 jaar door haar begeleid. Ook het Vlaams Taekwondoteam, het Belgisch Bobsleeteam, als de Balletwereld rekent op haar coaching, motivatie en voedingsbegeleiding. Maar ook de sterren van morgen worden door haar op de goede weg geholpen!
Sporter Artikel Factsheet Voeding

(Top)sport gaat vaak gepaard met strikte eetgewoontes, maar soms helt de balans over naar de verkeerde kant. En hoewel er een taboe heerst over eetstoornissen bij zowel sporters als niet-sporters, wil dit niet altijd zeggen dat er sprake is van een eetstoornis. Sportdiëtiste Inge De Ridder vertelt je hier meer over.

Iedereen die sport wordt er wel mee geconfronteerd; het lichaamsgewicht of het “ideale sportlijf”. Het valt niet te ontkennen dat een lager lichaamsgewicht gunstige effecten heeft op de atletische prestaties op het gebied van hardloopsnelheid, spronghoogte of esthetiek. Afhankelijk van de sport variëren de respectievelijke lichaamsvormen en ook het waargenomen "ideale" lichaamsbeeld: atleten uit duursporten streven gewoonlijk een laag lichaamsvetgehalte en een algeheel dunner uiterlijk na, daarentegen streven atleten uit krachtgerichte en esthetische sporten naar een laag lichaamsvetpercentage en hoge spiermassa. En om dat gewenste resultaat te bereiken, volgen atleten vaak verschillende diëten of restricties, het één al extremer als het andere. Of proberen ze één of andere nieuwe, vaak door een influencer gepromote hype uit. Hierdoor geven ze het lichaam een energietekort. In eerste instantie kan men een positief effect ervaren op de prestaties wat voor de atleet vaak betekent om de restricties verder te zetten. Of ze ervaren het als druk om er op een bepaalde manier uit te zien. Druk in verband met het lichaamsgewicht kan ook worden ervaren van de coach, teamgenoten en in deze tijd zeker ook via de sociale media. Door continue voedingsbeperkingen kan de atleet een chronische lage energiebeschikbaarheid creëren en hier schuilt voornamelijk het probleem. 

Een chronische lage energiebeschikbaarheid (LEA) veroorzaakt een verstoring van de metabole homeostase bij sporters. Door die disbalans is er niet genoeg energie beschikbaar om lichaamsfuncties te ondersteunen die essentieel zijn voor de lichamelijke gezondheid en de sportprestaties. Het lichaam heeft geen brandstof genoeg voor 'niet-essentiële' functies, zoals bijvoorbeeld de voortplanting. LEA kan een negatieve invloed hebben op bijna elk systeem in het lichaam, zowel bij mannen als vrouwen. 

Is er dan altijd sprake van een eetstoornis? Neen, chronische LEA kan ook het gevolg zijn van onschuldige redenen, zoals gebrek aan kennis over geschikte voeding en de behoefte aan een optimale energiebalans, gebrek aan tijd om maaltijden te bereiden, onvoldoende kookvaardigheden en financiële of zelfs fysiologische redenen, dwz verlies van eetlust na een trainingssessie. De grenzen tussen onbedoelde LEA en de ontwikkeling van een eetstoornis zijn echter klein en in elkaar vloeiend, bijvoorbeeld kleine veranderingen in het dieet die zijn gestart om gewicht te verliezen, kunnen dwangmatig worden.

Chronische LEA kan uiteindelijk leiden tot RED-S (relatief energietekort in de sport). RED-S manifesteert zich in een verscheidenheid aan fysieke en psychologische symptomen, die helaas vaak onopgemerkt blijven. Het dubieuze is dat de eerste symptomen de prestaties in eerste instantie kunnen verbeteren, althans op korte termijn. Overmatige training en caloriebeperkt eten leidt tot een lager lichaamsgewicht, wat even kan resulteren in snellere tijden. En de aanvankelijke verbetering van de prestaties kan de atleet een vals gevoel van veiligheid geven en hem of haar verleiden om nog verder te gaan. Kleine signalen zoals een aanhoudende verkoudheid en algemene vermoeidheid, verlies aan menstruatie, frequente kleine blessures, prikkelbaarheid en moeite bij het herstellen van trainingen kunnen signalen zijn van RED-S. Maar in een prestatiegerichte samenleving die wordt gestuurd door “No pain, No gain” is het gemakkelijk om fysieke ongemakken te zien als vooruitgang. Je grenzen verleggen en zeer gecontroleerd eten worden door de entourage ook vaak gezien als een teken van discipline en motivatie. Het is pas na een langere periode van LEA dat ook de spieropbouw vermindert en de botten verzwakken waardoor men kwetsuren zal oplopen. Maar het is vaak als de zin in trainen afneemt of bij herhaalde fracturen dat men aan de alarmbel begint te trekken.

Gevolgen RED-S

Figuur 1. Gevolgen van RED-S voor de gezondheid, waarbij het concept van de vroeger gebruikte ‘Female Athlete Triad’ wordt uitgebreid (1)

En hoewel kennis over voeding toegankelijker is dan ooit en sporters over het algemeen een beter begrip van voeding hebben dan niet-sporters, zijn veel misvattingen, zoals "koolhydraten zorgen ervoor dat je aankomt" of "voedselinname zou alleen binnen een bepaalde tijd moeten gebeuren" nog steeds gebruikelijk en vaak ondersteund door bekende media figuren. 

RED-S is zeker niet hetzelfde als een eetstoornis alhoewel het uiteindelijk wel naar een eetstoornis kan leiden. Een sporter kan verstoord eetgedrag vertonen, maar zonder volledig te voldoen aan de criteria voor een eetstoornis. Net zoals bij niet-sporters, ontwikkelt ook bij sporters verstoord eetgedrag zich over een spectrum. Dat spectrum gaat van optimale voeding, over verstoord eetgedrag zoals bijvoorbeeld maaltijden overslaan, dwangmatig of beperkend eten tot eetstoornissen (zie figuur 2).

Spectrum van eetgedrag bij sporters

Figuur 2. Het spectrum van eetgedrag bij de topsporter, van optimale voeding tot verstoord eetgedrag en eetstoornissen (2)

Met dit artikel willen we het taboe over eetstoornissen en het gevecht met de weegschaal in de sport doorbreken. En dit is niet eenvoudig want je mag de sociaal-culturele druk en invloed van de media op atleten niet over het hoofd zien. Het is ook gewoon moeilijk om een ​​neutrale benadering van eten te behouden in onze cultuur waar elke week wel een nieuwe voedingshype wordt gepost, meestal zonder wetenschappelijke basis. En wanneer stopt aandacht voor een gezonde, evenwichtige voeding en levensstijl en begint gestoord eetgedrag? Wanneer slaagt de balans door? 

Iedereen die met atleten werkt zou onze atleten moeten ondersteunen met een gezonde sport- en eetomgeving en mindset. Een sportomgeving waar de atleet in balans centraal staat en niet de atleet op de balans. 

Fiche eetproblemen pagina 1 Fiche eetproblemen pagina 2
 

Bronnen afbeeldingen:

  1. Mountjoy, M., Sundgot-Borgen, J., Burke. et al. IOC consensus statement on relative energy deficiency in sport (RED-S): 2018 update. British Journal of Sports Medicine, May 2018. Jun;52(11):687-697
  2. Wells KR, Jeacocke NA, Appaneal R, Smith HD, Vlahovich N, Burke LM, Hughes D. The Australian Institute of Sport (AIS) and National Eating Disorders Collaboration (NEDC) position statement on disordered eating in high performance sport. Br J Sports Med. 2020 Nov;54(21):1247-1258. doi: 10.1136/bjsports-2019-101813. Epub 2020 Jul 13. PMID: 32661127; PMCID: PMC7588409.

Vind een expert

  • Erik Van Lierde

  • Mieke Van Vlaenderen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Koen Scheerlinck
    Penningmeester

    Koen Scheerlinck

    Sportkinesitherapeut
  • Roel Jacobs

    Roel Jacobs

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Frank De Winter

    Sportarts
  • Hendrik Roobaert

    Sportarts
  • Bob Brouwers

    Huisarts
  • Jan Verstuyft

    Sportarts
  • Annik Bosmans

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Peter Muylaert

    Sportarts
  • Kevin Robson

    Trainer
  • Benjamin Goris

    Kinesitherapeut
  • Sjors Pietermans

    Sjors Pietermans

    Huisarts, Sportarts
  • Luc Baeyens

    Sportarts, Gynaecoloog
  • Guy Vanhees

    Sportarts
  • Willy Coosemans

  • Pascal Wernaers

    Orthopedisch chirurg
  • Elke Van den Steen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Mathieu Maroy

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Frédéric Van Burm

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Francis Lemmens

    Sportarts
  • Chris Martens

    Orthopedisch chirurg
  • Frank Pauwels
    Voorzitter

    Frank Pauwels

    Sportarts
  • Stefaan Machiels

    Huisarts
  • Jan Notredame

    Kinesitherapeut
  • Marc Royackers

    Sportarts
  • Bruno Van Hoecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Peter De Naeyer

    Sportarts
  • Guido Van Hirtum

    Sportarts
  • Hugo Debouvere

    Huisarts
  • Guy Peeters

    Sportarts
  • Leonie Geukens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Willy De Taellenaere

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Yves Van Doninck

    Sportarts
  • Ruth Vanderheyden

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Peter Lagrou

    Sportarts
  • Karl Brack

    Gynaecoloog
  • Wouter Eraly

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Nick Baelde

    Radioloog
  • Pieter Volcke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ben Corteville

    Cardioloog
  • Lander Dewitte

    Huisarts, Sportarts
  • Jonas Massa

    Sportarts
  • BVBA Samcon

  • Marc Hemeryck

    Sportarts
  • Raf Coremans

    Huisarts, Sportarts
  • Stefan Hooftman

    Sportarts
  • Koen Nys

    Sportarts
  • Marco Guidi

    Sportarts
  • Alain Van Noorbeeck

    Sportarts
  • Jan Leire

    Sportarts
  • Jo Vandersmissen

    Radioloog
  • Marc Van Hauwermeiren

    Sportarts
  • Peter Claeys

    Sportarts
  • Gerrit De Loose

    Sportkinesitherapeut
  • Johan Docx

    Sportarts
  • Annelies Van Erck

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Renaat Huysmans

    Sportarts
  • Henry Carlier

    Sportarts
  • Nathalie Van de Vyver

    Huisarts
  • Bram Debaene

    Sportarts
  • Jan Van Meirhaeghe

    Jan Van Meirhaeghe

    Orthopedisch chirurg
  • Hamza Laamarti

    Diëtist
  • Denis Jaeken

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Lianne De Mey

    Sportarts
  • Jo Verschueren

    Jo Verschueren

    Kinesitherapeut
  • Bie Peremans

    Kinesitherapeut
  • Jens Demanet

    Sportarts
  • Dana Neirinck

    Podoloog
  • Carmen Vanhaecke

    Sportarts
  • Kathleen De Smet

    Kinesitherapeut
  • Eddy Van Keerberghen

    Sportarts
  • Joris Callens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Mileen De Vleeschhouwer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kristof Ryheul

    Kristof Ryheul

    Trainer
  • Ellen Van Puyvelde

    Ellen Van Puyvelde

    Sportarts
  • Jan Pieter Outtier

    Sportarts
  • Marianne Brabers

    Sportdiëtist
  • Angelique Veracx

    Angelique Veracx

    Osteopaat
  • Michel Herssens

    Cardioloog
  • Luc Roland

    Sportarts
  • Myriam Willems

    Kinesitherapeut
  • Julien Ryckeboer

    Kinesitherapeut
  • Vincent Metsers

    Huisarts, Sportarts
  • Piet Bouquillon

    Sportarts
  • John Roosen

    Cardioloog
  • Kris Demanet

    Sportarts
  • Koen Pansaers

    Sportarts
  • Patrick Detemmerman

    Huisarts
  • Sophie Lambrecht

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Luc Vogelaers

    Huisarts
  • Jos Vandevenne

    Sportarts
  • Johan Haegeman

    Sportarts
  • Stephan Ilsbrouckx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kris Peeters

    Kris Peeters

    Sportarts
  • Dirk Devleeschouwer

    Sportarts
  • Baldwin Sondervan

    Baldwin Sondervan

    Sportkinesitherapeut
  • Dorien Meeusen

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Inge Bru

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Steven Platteaux

    Sportarts
  • Reinout Van Schuylenbergh

    Reinout Van Schuylenbergh

    Bewegingswetenschapper, Trainer
  • Dieter De Clercq

    Sportarts
  • Kristof Peeters

    Sportarts
  • Dirk Gyselinck

    Sportarts
  • Kris Claes

    Kinesitherapeut
  • Dirk De Mey

    Kinesitherapeut
  • Ine Schops

    Podoloog
  • Machteld Royackers

    Huisarts
  • Luus Tormans

    Podoloog
  • Ingrid Deweert

    Sportarts
  • Peter Plessers

  • Inge D'eer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Maaike Polspoel

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Stefan Smits

    Sportarts
  • Maarten Couturier

    Sportarts
  • Bart Gadeyne

    Sportarts
  • Jeroen Stappers

    Jeroen Stappers

    Sportarts
  • Tina Lambrechts

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Hans Talloen

    Sportarts
  • Robrecht Dhollander

    Huisarts
  • An Konings

    Sportarts
  • Antoine Lutin

    Antoine Lutin

    Kinesitherapeut
  • Jean-Paul Pierreux

    Huisarts
  • Jean-Paul Van der Sypt

    Sportarts
  • Ivan Ghillebert

    Huisarts
  • Mark Van Craenenbroeck

    Kinesitherapeut
  • Johan Roeykens

  • Vik Corstjens

    Sportarts
  • Luk Buyse
    Huisarts, Sportarts

    Luk Buyse

    Huisarts, Sportarts
  • Werner Vleugels

    Huisarts, Sportarts
  • Eddy Spans

    Sportarts
  • Kris Vanderlinden

    Sportarts
  • An De Busser

    An De Busser

    Diëtist
  • Annelies Harnie

    Sportarts
  • Guy De Schutter

    Sportarts
  • Wouter Dierynck

    Sportarts
  • Ellen Beuckelaers

    Orthopedisch chirurg
  • Kurt Heldenbergh

    Sportarts
  • Maries Aertgeerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Sam Vermeire

    Sportarts
  • Eva De Mulder

    Podoloog
  • Jan Vercammen

    Cardioloog
  • Marc Schiltz

  • Sofie Belis

    Sportarts
  • Karel De Crem

    Sportarts
  • Bastiaan Verstraete

    Huisarts, Sportarts
  • Leon Ghijselinck

    Sportarts
  • Nick Hiltrop

    Cardioloog
  • Frederik Van Acker

    Sportarts
  • Filip Parmentier

    Sportarts
  • Michael Nicasi

    Michael Nicasi

    Trainer
  • Guy Vermeiren

    Cardioloog
  • Gert Droessaert

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Sportarts

    Rik De Kinderen

    Sportarts
  • Gezond Sporten Vlaanderen

  • Ria Vanderstraeten

    Ria Vanderstraeten

    Sportdiëtist
  • Jettie Tempels

    Sportarts
  • Michel Wynsberghe

    Kinesitherapeut
  • Voorzitter

    Inge De Ridder

    Sportdiëtist
  • Maarten Cox

    Sportarts
  • Peter Dieleman

    Sportarts
  • John Ijzerman

    Sportarts
  • Stijn Bogaerts
    Ondervoorzitter

    Stijn Bogaerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Adelheid Steyaert

    Adelheid Steyaert

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jasper Van Criekinge

    Sportarts
  • Georges Gillis

    Sportarts
  • Jos Benders

    Sportarts
  • Johan Pierret

    Sportarts
  • Steven Bex

    Steven Bex

    Sportarts
  • Torsten Wauters

    Torsten Wauters

    Sportarts
  • Sara Kempeneers

    Podoloog
  • Johan Matthijs

    Huisarts
  • Nathalie Odeur

    Huisarts
  • Bert Vankerschaver

    Bert Vankerschaver

    Sportkinesitherapeut
  • Koenraad Thuysbaert

    Sportarts
  • Herwig Vergucht

    Sportkinesitherapeut
  • Peter Germonpre

    Huisarts
  • Jolien Vanendert

    Sportdiëtist
  • Steven Reyskens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Luc Fr. Janssens

    Sportarts
  • Charlotte De Jonckheere

    Charlotte De Jonckheere

    Podoloog
  • Dieter Vercaigne

    Sportkinesitherapeut
  • Thierry Op de Beeck

    Sportarts
  • Marianne Cuyvers

    Sportdiëtist
  • Karel Pardaens

  • Hans Jaspers

    Radioloog
  • Michèle Verhaest

    Sportarts
  • Joost Blontrock

    Sportarts
  • Alain Schutjes

    Sportarts
  • Margaux Stevens

    Margaux Stevens

    Podoloog
  • Michel De Bruyne

    Sportarts
  • Marleen Lootens

    Sportarts
  • Ludovic Onkelinx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Gretel Descheemaeker

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Wim Derave

    Bewegingswetenschapper
  • Carl De Crée

    Sportarts, Endocrinoloog, Bewegingswetenschapper, Trainer, Andere
  • Dirk Van de Velde

    Sportarts
  • Toon Cruyt

    Sportarts
  • Henri Van Herpen

    Kinesitherapeut
  • Dries Dieusaert

    Sportarts
  • Eric Vandeputte

    Sportarts
  • Guy Vandenhoven

    Sportarts
  • Steven Pauli

    Sportarts
  • Trees Dooms

  • Filip Noe

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Philippe De Ryck

    Sportarts
  • Jago Van Soom

    Jago Van Soom

    Sportarts
  • Bruno Vanhecke
    Secretaris

    Bruno Vanhecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Karolien Meersman

    Sportarts
  • Jempi Wilssens

  • Pascal De Smet

    Huisarts
  • Dirk Van Genechten

    Sportarts
  • Rik Derveaux

    Kinesitherapeut
  • Toon Goossens

    Sportarts
  • Tyrone Devolder

    Huisarts
  • Johan Wens

    Huisarts
  • Jan Boon

    Huisarts
  • Leysen Joppe

    Leysen Joppe

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Jan Wanten

    Sportarts
  • Anja Van de Putte

    Huisarts
  • Jens Van Akeleyen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Mathias Peeters

    Sportarts
  • Bart Vandewynckele

    Sportarts
  • Sofie Decamps

    Sportarts
  • Luc Itterbeek

    Sportarts
  • Liesbeth Stulens

    Huisarts
  • Patrick Govaert

    Sportarts
  • Paul Meersman

    Sportarts
  • Luc Peeters

    Sportarts
  • Benedicte Heyndrickx

    Cardioloog
  • Jonas Docx

    Sportarts
  • Peter Wieme

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Daniel Baesberg

    Sportarts
  • Frederik Deconinck

    Frederik Deconinck

    Bewegingswetenschapper
  • Gerda Smets

    Sportarts
  • Tom Smolders

    Huisarts
  • Marc Bomans

    Kinesitherapeut
  • Michel D'Hollander

    Huisarts
  • Wilfried Colmonts

    Huisarts
  • Cedric Arijs
    Psycholoog, Sportpsycholoog

    Cedric Arijs

    Psycholoog, Sportpsycholoog
  • Annick Viaene

    Annick Viaene

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Sven Aertgeerts

    Sportarts
  • Wouter Van Den Broecke

    Orthopedisch chirurg
  • Dominique Devriese

    Dominique Devriese

    Kinesitherapeut, Osteopaat
  • Dr Colmonts Wilfried BV

    Wilfried Colmonts

    Sportarts
  • Mitch Malavolta

    Huisarts, Sportarts
  • Sportarts

    Joris De Win

    Sportarts
  • Robin Vanhoudt

    Sportarts
  • Katja Van Oostveldt
    Sportarts

    Katja Van Oostveldt

    Sportarts
  • Frederik Ponet

    Sportarts
  • Ingrid Dekelver

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts

Gerelateerde items

Sportgeneeskunde
Doping

Cardiovasculaire risico's van prestatie bevorderende middelen en dopinggebruik

Sporter Sportprofessional Artikel Sportgeneeskunde
Training
Apneu

Apneutraining: Acute en chronische effecten op inspanningstolerantie

Sporter Artikel Training Training
Blessurepreventie
enkelverzwikking

Veel voorkomende sportblessures: een enkeldistorsie

Sporter Artikel Factsheet Video Blessurepreventie Training Gezond Sporten Blessurepreventie Training Gezond Sporten
Voeding
Sprint wielrennen

Natriumbicarbonaat suppletie verbetert de sprintprestatie na een gesimuleerde wielerwedstrijd

Sportprofessional Artikel Voeding
Sluiten