Sporten met diabetes

Diabetes en het verschil tussen type 1 en type 2

Diabetes heb je als er te veel suiker in je bloed zit. Daarom wordt de aandoening ook suikerziekte genoemd. Er zijn verschillende soorten diabetes. Bij diabetes type 1 is de alvleesklier (pancreas) niet in staat tot de productie van insuline, het hormoon dat de glucose (suiker) in het bloed onder controle houdt. Je moet je lichaam dan zelf insuline toedienen met een pen of een pompje. diabetes type 1 is niet te voorkomen of te genezen. Sporten met diabetes type 1 is uitdagend, maar mits een goede voorbereiding en begeleiding is het zeker mogelijk. 

Bij diabetes type 2 maakt het lichaam nog wel insuline aan, maar te weinig, of reageert het lichaam onvoldoende op dat hormoon. Als je veel beweegt, gezond eet en eventuele medicatievoorschriften goed volgt, dan kun je deze vorm van diabetes onder controle krijgen en in bepaalde gevallen zelfs omkeren. 

Diabetes type 1

Dit is de vorm van diabetes die ook bij kinderen en jonge mensen voorkomt. Opvallende symptomen bij de diagnose is veel drinken en plassen, last hebben van jeuk, vermoeidheid of gewichtsverlies. Na de diagnose is het belangrijk om de suikerspiegel regelmatig te controleren. Is de suikerconcentratie (glycemie) te laag, dan moeten ze suiker nemen; is hij te hoog, dan moeten ze insuline spuiten.

Sporten bij diabetes type 1 is geen evidentie. Sporten heeft namelijk een grote impact op de glycemie. Het kan enerzijds zorgen voor te lage (hypoglycemie) of te hoge (hyperglycemie) suikergehalte. 

Hypoglycemie:

Bij sporten nemen spiercellen glucose op vanuit de bloedbaan, waardoor de glycemie zakt. Bij personen zonder diabetes wordt dat automatisch gecorrigeerd, maar dit compensatiemechanisme werkt minder goed bij iemand met diabetes. Daarnaast zorgt sporten ook voor een verhoging van de insulinegevoeligheid, waardoor je minder insuline nodig hebt om eenzelfde hoeveelheid glucose vanuit de bloedbaan in de cellen te brengen. Tenslotte is het ook zo dat bij sporten de toegediende insuline beter geabsorbeerd wordt vanuit het onderhuidse weefsel door de verbeterde doorbloeding. 

Hyperglycemie:

Een te hoge glucosewaarde kan voorkomen bij inspanningen aan zeer hoge intensiteit omdat dit een stressreactie uitlokt. De aanmaak van adrenaline zorgt voor stijging in bloedglucose door het aanspreken van reserves (glycogeen wordt omgezet in glucose). Dit verklaart ook waarom verschillende intensiteiten van sport een ander effect hebben op de glycemie.

Terwijl aerobe sporten aan matig-hoge intensiteit, zoals wandelen, lopen, fietsen en zwemmen, de glycemie doen zakken, zullen anaerobe sporten aan zeer hoge intensiteit, zoals intensieve krachttraining, sprinten, spinnen en boxen, de glycemie doen stijgen door deze stressreactie. Gemengde sporten zoals voetbal, tennis en afwisselende kracht- en uithoudingstraining, hebben dan weer een minder groot effect op het suikergehalte in het bloed. 

Het is belangrijk om regelmatig het suikergehalte te meten tijdens het sporten. Dit kan op een eenvoudige manier via glucosesensoren, waardoor een vingerprik vaak overbodig is. 

Conditioneel hoeven type 1- patiënten niet onder te doen voor andere sporters, al zijn inspanningen voor hen vaak wat zwaarder. Sporten maakt spieren tijdelijk vatbaarder voor insuline, tot een of twee dagen na de inspanning. Daarom is sporten ook echt nuttig voor mensen met diabetes.

Diabetes type 2

Als je diabetes type 2 hebt, dan reageert je lichaam minder goed op insuline, gaat er minder glucose uit je voeding als brandstof naar de cellen en blijft er te veel suiker achter in je bloed. Dat is insulineresistentie. Zonder maatregelen wordt het probleem met de jaren steeds erger. Vroeger werd deze aandoening ‘ouderdomsdiabetes’ genoemd, om het verschil met type 1 duidelijk te maken. Vandaag komt diabetes type 2 op steeds jongere leeftijd voor en is de term ‘ouderdomsdiabetes’ niet meer relevant.

Een ongezonde leefstijl – ongezonde voeding, te weinig beweging, roken – is een belangrijke risicofactor van diabetes type 2.  Maar ook familiale aanleg en leeftijd zijn belangrijke risicofactoren. Heb je mensen met type 2-diabetes in je familie, dan moet je extra op je hoede zijn.

Vermoeidheid, een droge mond, wazig zien, hardnekkige infecties, veel dorst, vaak moeten plassen, blaasontstekingen of urineweginfecties … De symptomen zijn ongeveer dezelfde als die van diabetes type 1, maar ze komen langzamer op. De mensen in kwestie wennen aan de ongemakken en beseffen vaak jarenlang niet dat ze diabetes of het voorstadium ervan (prediabetes) hebben. Dat is verraderlijk, want zonder behandeling kan diabetes type 2 je hart, bloedvaten, ogen, zenuwen en nieren aantasten.

Interessant is dat iedere 45-plussers zijn of haar risico op diabetes type 2 kan inschatten via een online vragenlijst van de Vlaamse Overheid in samenwerking met de Diabetes Liga. Surf naar www.gezondheidskompas.be en ontdek zo je risico om diabetes type 2 te ontwikkelen. Heb je een sterk verhoogd risico? Dan wordt er aangeraden om langs te gaan bij de huisarts om via bloedafname na te gaan of je effectief diabetes type 2 hebt. Indien je toch geen diabetes hebt, kun je in bepaalde regio’s deelnemen aan gratis groepssessies ‘Gezonde Voeding op Verwijzing’ om zo diabetes trachten te voorkomen. Een vroegtijdige diagnose van diabetes type 2 is essentieel voor een optimale behandeling.

Bewegen is een belangrijk onderdeel van de diabetes type 2-behandeling. Als je veel beweegt, dan vermindert je insulineresistentie, verklein je het risico op  lange-termijn complicaties, en kun je ook je gewicht beter onder controle houden. Er zijn meer en meer inzichten dat je in remissie kan gaan bij diabetes type 2. Dit is bij sommige personen met diabetes type 2 mogelijk door het verliezen van veel gewicht (hetzij via levensstijl, bariatrische chirurgie of medicatie) en het aannemen van een gezonde levensstijl, waar bewegen een belangrijke onderdeel van is. Ook dan blijft het belangrijk om diabetes te blijven monitoren en een gezonde leefstijl aan te houden. 

Vandaag zijn steeds meer wetenschappers ervan overtuigd dat sport, in combinatie met gezond eten en de juiste geneesmiddelen eventueel, diabetes type 2 wel degelijk kan omkeren.

Voeding

Gezonde en gevarieerde voeding op basis van de voedingsdriehoek is het basisadvies voor personen met diabetes. Extra aandacht is nodig voor de koolhydraten, vetten en vezels die personen met diabetes eten. 

Tips:

• Zorg voor een gezond lichaamsgewicht.
• Wees matig met alcohol, zout en verzadigd vet. 
• Geef de voorkeur aan vezelrijke producten. De vezels in groenten, fruit en peulvruchten zorgen ervoor dat glucosegehalte in het bloed trager stijgt.
• Eet regelmatig. Gebruik dagelijks 3 hoofdmaaltijden. Bespreek het gebruik van eventuele tussendoortjes of avondsnacks met je diëtist.

Bewegen en sport

Algemene tips:

• Elk beetje beweging is beter dan niets doen.
• Beperk urenlang zitten. Sta elke 30 minuten even recht.
• Kies systematisch voor extra beweging in je dagelijks leven: neem de trap in plaats van lift, fiets of loop naar bestemmingen in de buurt…
• Beweeg daarboven op minstens 5 dagen per week gedurende minstens 30 minuten met een matige intensiteit, zodat je hartslag en je ademhaling versnellen zonder dat je buiten adem raakt: stevig wandelen, fietsen, in de tuin werken, ramen lappen…
• Een stappenteller kan je motiveren. De norm onder de 65 jaar is 10.000 stappen per dag. Boven 65 is 8.000 stappen een goed streefdoel. Maar onthou steeds: elke stap telt!
• Probeer wekelijks ook beweging met hoge intensiteit in te plannen: stevig doorfietsen, joggen, spitten in de tuin, sporten… Kies een sport of activiteit die je graag doet en lang zal kunnen volhouden. Elke minuut beweging met hoge intensiteit telt dubbel. Als je een half uur jogt, telt dat dus voor 60 minuten beweging van de 150 minuten die je wekelijk minimaal moet halen.

Speciale tips voor mensen met diabetes:

• Neem je gsm mee en zorg dat het thuisfront je route kent.
• Besteed aandacht aan voethygiëne, want het risico op een schimmelinfectie en wondjes is groter. Draag steeds geschikte schoenen en kousen zonder naden.
• Zorg dat eventuele medesporters weten hoe ze een te laag bloedsuikergehalte (hypo) kunnen herkennen en aanpakken.
• Soms is het nodig de insuline of medicatie aan te passen vooraleer je begint met bewegen. Bespreek dit met je arts.
• Controleer je glycemie voor de inspanning. Afhankelijk van de waarde, het soort beweging en de duur van de inspanning, kan het nodig zijn een snack met koolhydraten te eten.
• Meet je een waarde onder de 70 mg/dl? Behandel dan je hypo en stel het sporten even uit.
• Begin niet intensief te bewegen (bv. sporten) wanneer je je ziek voelt en een bloedsuikerwaarde boven de 270 mg/dl hebt, zeker niet wanneer uitmetingen blijkt dat je bloed of urine te veel ketonen bevat  (vooral bij type 1).
• Hou je glycemie ook tijdens de inspanning op peil. Weet dat je glycemie tot uren na de inspanning lager kan zijn.
• Zorg dat je altijd glucose, een gesuikerde (sport)drank of een vezelrijke koek bij de hand hebt.

Je doet er goed aan op spreekuur bij je huisarts te gaan voor je intensiever gaat bewegen, met name in geval van:

• vragen of twijfels over je gezondheidstoestand
• hoge bloeddruk
• overgewicht met een BMI van meer dan 30
• kortademigheid bij geringe inspanning
• pijn op de borstkas
• pijn in de benen die toeneemt bij inspanning en afneemt bij rust
• pijn in de spieren of gewrichten tijdens of na een lichte inspanning
• slecht genezende voetwonden

Diat1op.SV

Diat1op is een project van UZ Leuven in samenwerking met Sport Vlaanderen die de volgende 4 doelstellingen (modules) heeft vooropgesteld:

1. Kennis over sport en diabetes bij de sporters met type 1 diabetes vergroten.
2. Kennis over sport en diabetes vergroten bij trainers, fitnesscentra, sportartsen,...
3. Praktijkervaring opdoen en toewerken naar sportieve uitdaging.
4. Aanbieden van wekelijkse sportactiviteiten en korte sportkampen aan kinderen met diabetes o.l.v. arts/kinesitherapeut/diabeteseducator.

Op de website www.diat1op.be kunnen de verschillende doelgroepen (sporters, trainers, zorgverleners) alle info terugvinden voor sporters met type 1 diabetes.

Diabetes Liga Sport en Beweegt

Diabetes Liga Sport en Beweegt heeft als doel om personen met een hart voor diabetes samen te laten bewegen en sporten. Hetzij via wandelen, fietsen en/of lopen. Er wordt gesport met lotgenoten en onder professionele begeleiding van diabeteseducatoren, artsen, sportcoaches en diëtisten. Daarnaast worden er ook online educatiesessies voorzien. Surf voor meer informatie naar: www.diabetes.be/sportenbeweegt.