Sportblessures bij kinderen in de puberteit fase - voor de groeipiek

Een kind beschouwen als een kleine volwassene is geen goed idee. Kinderen hebben zeer eigen fysiologische kenmerken, afhankelijk van de leeftijd. Vooral op niveau van het bot/kraakbeen komt dit duidelijk tot uiting. Dit beïnvloedt dan ook het risico op bepaalde blessures, zeker gezien het bot sneller groeit dan de omgevende weke delen.

Kinderen beschikken over

• Dikker gewrichtskraakbeen en beenvlies
• Epifyse: kwetsbaar voor schuifkrachten
• Apofyse: kraakbeenplaat voor pees-aanhechting
• Meer elastisch bot

Aandachtspunten als trainer/ouder

Kinderen hebben een andere manier van pijn beleven dan volwassenen. Dit maakt het vaak moeilijker om in te schatten hoe ernstig een bepaald probleem is. De ouder zal dit vaak nog beter kunnen inschatten dan de trainer of arts, omdat hij/zij het kind beter kent. Enkele objectiveerbare aspecten als trainer kunnen bijvoorbeeld manken of een verandering in de intensiteit van spel-deelname zijn. Dit kan aanleiding geven tot verder navragen bij het kind. Hierbij kan een éénmalige bevraging via een pijnschaal soms weinig info opleveren, gezien een kind deze schalen soms relatief moeilijk kunnen inschatten. Een wekelijkse herhaling bij aanhoudende problemen kan dan soms wel een trend duiden, in de goede of minder goede richting.

Rode vlaggen

Bij kinderen, net als bij volwassenen, zijn er enkele medische tekens waar zeker rekening mee moet gehouden worden.

• Zwelling van een gewricht = stop en verwijzing naar arts.
• Rugpijn bij kinderen = steeds te onderzoeken, in tegenstelling tot volwassenen is rugpijn bij kinderen eerder weinig voorkomend.
• Nachtelijke pijn = verdacht.
• Pijn die onevenredig is met de intensiteit van inspanning
• Accumulatie van pijn over verloop van dagen/weken.
  
  

Acte letsels 

Breuk ter hoogte van de metafyse

• Wat?
  Door de aanwezigheid van een dikkere periostale laag (beenvlies) en meer elastisch bot, zullen de beenderen van kinderen eerder buigen dan breken. De klassieke benaming voor dit soort letsel is een “groenhoutfractuur”.
• Hoe herkennen?
  Het kind zal na het trauma meestal van forse pijn klagen die vrij duidelijk af te lijnen is tot het bot of de botrand, vrij klassiek de onderarm. Dit dient steeds verder onderzocht te worden.

Breuk ter hoogte van de epifyse

• Wat?
  Dit soort letsels wordt een Salter-Harris type fractuur genoemd. Dit is een botbreuk die de groeischijf betreft. Gezien de betrokkenheid van de groeischijf, kan dit soort letsels, indien niet correct behandeld, blijvende groeistoornissen veroorzaken. Belangrijk om te weten is dat zelfs een negatieve radiografie niet 100% een fractuur uitsluit.
• Hoe herkennen?
  Bij een duidelijk rotatie- of impacttrauma met hevige pijn op het bot e functieverlies, kan best toch uitgegaan worden van een Salter-Harris fractuur. Deze letsels komen vaak aan de enkel voor.

Avulsiefractuur of afscheuringsbreuk

• Wat?
  Dit soort letsels kan optreden ter hoogte van de aanhechtingen van ligamenten of (grote) pezen aan het bot. Een voorbeeld van een ligament-avulsie is een voorste kruisband-trauma bij kinderen waarbij dan eerder de aanhechting van het ligament op het scheenbeen wordt losgerukt, dan dat de kruisband zelf scheurt. De behandeling hiervan dient specialistisch bekeken te worden.
• Hoe herkennen?
  Deze letsels treden vaak acuut op na een voorafgaand trauma. Het kind zal, zeker bij de pees-avulsies, vrij gelokaliseerd pijn aanwijzen ter hoogte van de gekwetste structuur.

Meest voorkomende overbelastingsletsels

Ziekte van Freiberg

• Wat?
  Dit is een aandoening waarbij er in het uiteinde van het bot van het voorvoetbeentje een overbelasting ontstaat. Het bot van de tweede teen is het meest frequent aangedaan, de derde soms en de vierde heel uitzonderlijk. Het komt klassiek voor bij dansen, meer bepaald ballet.
• Hoe herkennen?
  Hierbij klaagt het kind hoofdzakelijk over voorvoetpijn, vooral uitgelokt door herhaaldelijke tenenstand.
• Hoe behandelen of voorkomen?
  Afhankelijk van het stadium waarin de diagnose gesteld wordt, kan de therapie verschillen. Dit kan gaan van beperkte relatieve rust, waarbij de uitlokkende beweging tijdelijk verminderd of vermeden wordt, tot soms steunzolen of eventueel zelfs chirurgie in ergere gevallen.
  
  

Little league elbow

• Wat?
  Dit letsel wordt typisch gezien ter hoogte van de mediale (binnenkant) elleboog en betreft een overbelasting door overmatige trekkrachten (bijvoorbeeld bij baseball werpers, tennis, enz.).
• Hoe herkennen?
  De pijn wordt  vrij plaatselijk aangegeven door het kind op de mediale elleboog en treedt meestal ook enkel op bij deze specifieke werpbeweging.
• Hoe behandelen en voorkomen?
  De keuze van behandeling hangt af van de intensiteit van de klachten, de leeftijd, en eventuele geassocieerde letsels aan de achterzijde en laterale zijde van de elleboog. De klachten kunnen deels voorkomen worden door de belasting bij werpsporten slechts geleidelijk aan op te hogen tijdens de groei van het kind (bijvoorbeeld aantal worpen per training/wedstrijd strikt vastleggen en slechts per jaar verhogen).
  
  

Osteochondritis dissecans knie

• Wat?
  Dit is een gewrichtsaandoening in de knie waarbij de doorbloeding van het bot en het overliggend kraakbeen ter hoogte van de ronde uiteinden van het bovenbeen in de knie aangetast is. In ernstige gevallen kan er een fragment kraakbeen samen met het eronder gelegen bot loskomen.Indien dit niet correct behandeld wordt, geeft dit een risico op vervroegde artrose.
• Hoe herkennen?
  Klassieke kenmerken van deze diagnose zijn moeilijk te duiden kniepijn, verminderde intensiteit van spel-deelname, en soms ook zwelling. Die zwelling is echter niet altijd makkelijk zichtbaar.
• Hoe behandelen en voorkomen?
  De therapie hangt af van de gradatie van de aandoening alsook de leeftijd van het kind. De behandeling kan conservatief of heelkundig zijn, maar alleszins dient specialistisch advies ingewonnen te worden.

Spondylolysis

• Wat?
  Door overbelasting, voornamelijk met overstrekking van de rug (vb. bij gymnastiek of tennis-opslag) kan er een stressbreukje ontstaan in de wervelkolom met pijn tot gevolg.
• Hoe herkennen?
  Het kind zal tijdens het sporten klagen van pijn in de lage rug, vooral aanwezig bij bepaalde overstrek-bewegingen.
• Hoe behandelen en voorkomen?
  De behandeling hangt af van de gradatie en leeftijd van het kind, maar is meestal conservatief, al dan niet met een langere periode van relatieve rust (soms tot 3 maanden). Dit letsel wordt soms echter ook toevallig gezien, waarbij het breukje aanwezig is, maar zonder relatie met pijn, vooral dan op oudere leeftijd.
  
  

Ziekte van Scheuermann

• Wat?
  Deze aandoening, die ook eerder pijnloos kan verlopen, vertoont zich door een overmatige kromming van de middenrug naar voren. Het letsel ontstaat door een overbelasting aan de voorzijde van de ruggenwervels.
• Hoe herkennen?
  Kromming van de middenrug (bochel) die geleidelijk aan toeneemt, al dan niet gepaard met pijn.
• Hoe behandelen en voorkomen?
  De therapie is meestal conservatief, met voldoende actieve maatregelen via kinesitherapie om de houdingsverandering tegen te gaan. In sommige gevallen wordt een brace gebruikt en uitzonderlijk is heelkunde aangewezen.
  
  

Epiphysiolyse

• Wat?
  Bij deze aandoening ontstaat er geleidelijk aan een breuk in de epifyse van de heupkop, waardoor deze kan afglijden en de functie van het heupgewricht zal belemmeren. Dit is een ernstig letsel, aangezien door het afglijden de bloedsvoorziening in de heupkop in het gedrang kan komen.
• Hoe herkennen?
  Er is vooral belastingsgebonden liespijn met soms ook een mankend gangpatroon.
• Hoe behandelen en voorkomen?
  Dringend specialistisch advies dient ingewonnen te worden.

Osgood-Schlatter

• Wat?
  Net zoals bij de ziekte van Sever betreft het hier een overmatige tractie op de groeischijf (apofyse) van het scheenbeen, rond de aanhechting van de kniepees. Dit probleem wordt vaak gezien bij kinderen die veel aan sprong-sporten doen (vb. basketbal, volleybal).
• Hoe herkennen?
  Pijn ter hoogte van de aanhechting van de kniepees aan het scheenbeen. De pijn verergert bij sporten of lopen en gaat beter na rust.
• Hoe behandelen en voorkomen?
  Deze aandoening is echter goedaardig en zal, mits wat aanpassing van activiteitenniveau (vooral dan wat betreft de hoeveelheid sprongen), vaak zonder specifieke therapie voorbijgaan.

Sinding-Larsen-Johansson

• Wat?
  De onderliggende reden van deze aandoening is hetzelfde als bij Osgood-Schlatter, alleen ontstaat de pijn hier aan het onderste deel van de knieschijf, daar waar de kniepees start. De behandeling is dezelfde als bij Osgood-Schlatter.
• Hoe herkennen?
  Pijn ter hoogte van de oorsprong van de kniepees aan de knieschijf. De pijn verergert bij sporten of lopen en gaat beter na rust.
• Hoe behandelen en voorkomen?
  Deze aandoening is echter goedaardig en zal, mits wat aanpassing van activiteitenniveau (vooral dan wat betreft de hoeveelheid sprongen), vaak zonder specifieke therapie voorbijgaan.