Genderinclusie in de sport: wat betekent dat in de praktijk?

3. In welke categorieën kunnen gender- en seksediverse personen deelnemen?

Een beleid rond deelname is relevant voor zowel gender- en seksediverse personen als voor federaties, clubs en medesporters. Het schept duidelijkheid voor iedereen.  

Bovendien: als je geen beleid hebt als federatie, voer je juridisch gezien een beleid van inclusie. Dat kan aangevochten worden, bijvoorbeeld door sporters die het daar niet mee eens zijn of die plots uitgesloten worden. Je maakt dus best een doordacht en gedragen beleid op.  

Bestaan er richtlijnen waarop we ons kunnen baseren? 

Elke federatie moet zelf de denkoefening maken over wat voor hun specifieke context relevant is. Enkel bij topsport ben je verplicht de richtlijnen van de internationale federaties te volgen. Die richtlijnen kunnen richtinggevend zijn voor andere niveaus, zolang je kritisch blijft over het toepassingsgebied en de relevantie voor jouw eigen organisatie.  

Verder benadrukt het IOC ‘Framework on Fairness, Inclusion and Non-discrimination on the basis of gender identity and sex variations’ het belang van wetenschappelijk onderbouwde beslissingen.   

Dat is niet eenvoudig. Er is een gebrek aan langdurig onderzoek bij de juiste atleten en met de juiste methode. Daardoor is er ook geen consensus over mogelijk oneerlijke voordelen. Er is wel consensus dat er geen oneerlijk voordeel bestaat als een persoon geen mannelijke puberteit heeft gehad.  

Wat kunnen we dan wel doen?  

Met het Framework (2021) stelde het IOC 10 principes op die je kan gebruiken als houvast wanneer je een beleid opmaakt. Ook juridisch gezien zijn er een aantal richtlijnen die je kan volgen. Het principe van proportionaliteit is daarbij fundamenteel: elke maatregel vraagt een legitiem doel en moet de minst ingrijpende oplossing zijn.  

Ongeacht het model dat je verkiest, werk je best gemotiveerd en doordacht. We lichten een aantal scenario’s toe:  

• Volledige uitsluiting van trans vrouwen in de vrouwencompetitie

Op basis van eerdere rechtspraak is dit scenario niet proportioneel en dus niet te rechtvaardigen. Er moet met andere woorden altijd een mogelijkheid tot deelname zijn. 

• Uitsluiting van trans vrouwen in de vrouwencompetitie op basis van testosteronwaarden en de mannelijke puberteit

Dit scenario kan mogelijk gerechtvaardigd worden, maar alleen als er concreet bewijs is van een competitief voordeel als gevolg van hun hogere actuele testosteronwaarden en dat dit voordeel de eerlijke competitie in het gedrang brengt.  

• Inculsie of uitsluiting van trans vrouwen in de vrouwencompetitie op basis van individuele afweging

Of dit beleid rechtvaardig is, hangt af van de manier waarop je als organisatie individuele cases evalueert en welke gevolgen die evaluatie krijgt. Als deze proportioneel zijn, kan dit scenario gerechtvaardigd worden. Let hier op dat je procedure aandacht heeft voor de (sociale) veiligheid en privacy van de persoon in kwestie. 

• Volledige inclusie van trans en seksediverse vrouwen in de vrouwencompetitie

In dit scenario ervaren gender- en seksediverse personen vanuit hun perspectief geen probleem meer. Hoewel atypisch, valt het niet uit te sluiten dat hier (juridische) tegenargumenten mogelijk zijn, zoals indirecte discriminatie van cisgender vrouwen.  

• Inclusie of uitsluiting van seksediverse vrouwen in de vrouwencompetitie

De mogelijkheden hier komen in grote mate overeen met de beleidsmogelijkheden rond trans vrouwen. Een grote uitzondering bij seksediverse vrouwen is dat er bij een eventuele uitsluiting geen rekening gehouden kan worden met testosteronwaarden. Uitsluiting mag enkel als er concreet bewijs is dat deelname aan de vrouwencompetitie een eerlijke en veilige competitie in het gedrang brengt.  

• Deelname van trans mannen aan de vrouwencompetitie

Indien een trans man (nog) geen testosteron inneemt, bestaat er geen redelijke verantwoording om hem uit te sluiten van de competitie. Als de persoon wel een hormoonbehandeling krijgt, moet er rekening gehouden worden met de anti-dopingregelgeving en een eventueel TTN (Toestemming Therapeutische Noodzak).  

Kunnen we een open categorie voorzien?  

Een open categorie kan een oplossing zijn, maar niet altijd. 

Soms wordt een open categorie in de praktijk een derde of aparte categorie. Hiervoor zijn er vaak te weinig atleten en activiteiten, waardoor er onvoldoende kwalitatief aanbod is. Het maakt gender- en seksediverse personen als groep bovendien erg zichtbaar.  

Ook als je verwacht dat gender- en seksediverse personen deelnemen in de mannencategorie, verhoogt deze methode de zichtbaarheid en bijgevolg de kwetsbaarheid van de doelgroep.  

Een open categorie werkt pas als deze écht open is voor iedereen, dus ook voor cisgender vrouwen die dat wensen. En als er voldoende aandacht gaat naar een veilige sportomgeving, met sensibilisering rond diversiteit en het respecteren van grenzen.  

Ben je aan het werken aan nieuwe regelgeving? Contacteer ons gerust voor ondersteuning.