Het lijkt wel een hype, het innemen van voedingssupplementen wanneer je sport. Maar wat zijn dat nu, voedingssupplementen? En moet je het internet wel geloven dat je deze supplementen nodig hebt als sporter?
Wat zijn sportvoedingssupplementen?
Een supplement is iets wat je neemt bovenop wat standaard is. Een voedingssupplement is dus een element uit je natuurlijke voeding (chemische stoffen) die je in een verhoogde concentratie en meestal zuiver gaat innemen, als aanvulling op je normale dagelijkse voeding. Meestal gaat het om een geconcentreerde bron van vitaminen, mineralen of andere voedingsstoffen. Zo heb je supplementen met aminozuren, antioxidanten, probiotica, glucosamine, creatine, … De lijst is eindeloos. Ook eiwitpoeders, zoals weiproteïneconcentraat, zijn voedingsupplementen.
In de sport wordt er vaak gesproken over ergogene supplementen, wat prestatieverbeterend betekent. Hier tegenover staan de ergolytische supplementen, welke prestatieverminderend werken en je dus beter maar vermijdt.
Sportvoeding en voedingssupplementen
Sportvoeding
Je kunt erover discussiëren of de sportdranken, gels of energierepen die sporters weleens eten, als supplementen moeten worden beschouwd. Voor veel sporters maken ze namelijk gewoon deel uit van hun normale voeding en ze worden tevens vaak buiten de sport geconsumeerd. Hoewel gezond en evenwichtig eten en drinken ook zonder die producten perfect mogelijk is, kunnen dergelijke ‘supplementen’ voor, tijdens en na het sporten nuttig en handig zijn voor een sporter om genoeg of extra energie en/of vocht binnen te krijgen, vooral als normale voedingsmiddelen niet meteen beschikbaar of minder praktisch zijn. Sportvoeding zijn dus producten die eerder worden gebruikt als vervanging van de normale voeding en bestaan uit een geconcentreerde bron van verscheidene nutriënten, aangeleverd in een gemakkelijk te consumeren vorm.
Ergogene supplementen
Ergogene voedingssupplementen bestaan tevens uit voedingsstoffen die je in om het even welk gewoon of natuurlijk voedingsmiddel vindt, maar hierbij gaat het over het innemen van één specifiek nutriënt als aanvulling op je normale dagelijkse voeding. Van deze producten is het bewezen dat ze prestatiebevorderend kunnen werken. Een voorbeeld van een ergogeen voedingssupplement is beta-alanine (niet-essentieel aminozuur), wat in vlees (spieren van dieren) zit. Je neemt ongeveer zo’n 0,4 gram beta-alanine per dag in bij normale voeding. Wanneer je hiervan een supplement inneemt in pilvorm, zit je aan ongeveer 5 gram per dag (als je dit gedurende vijf weken volhoudt), wat gelijk is aan het consumeren van twee volledige kippen per dag. Wel moet je als sporter met dit soort supplementen altijd zeer voorzichtig omspringen en je afvragen of ze echt nodig of nuttig zijn. Het risico is immers reëel dat je de aanbevolen dagelijkse (ADH) van (een) bepaalde voedingsstof(fen) overschrijdt en bovendien brengt (een te hoog) gebruik van ergogene supplementen vaak negatieve bijwerkingen met zich mee (bij beta-alanine zijn dit bijvoorbeeld tintelingen in je gezicht en je nagels).
Voedingssupplementen die prestatiebevorderend werken, worden ergogene supplementen genoemd.
Medische supplementen
Verder bestaan er supplementen die ontwikkeld werden om tekorten van bepaalde micronutriënten te herstellen en deze neem je dan ook enkel in als je effectief met een tekort kampt (aangetoond door je arts). Deze producten vallen onder de categorie van ‘medische supplementen’ en neem je enkel in op aanraden van je arts. Het gaat vaak om vitaminen en mineralen (micronutriënten) zoals ijzer, vitamine D, antioxidanten, zink en magnesium. Normaliter beschik je over voldoende van deze nutriënten wanneer je gevarieerd en gezond eet, maar wanneer je aan het afvallen bent of als je éénzijdige voeding consumeert, kunnen tekorten wel voorkomen. Dit geldt ook voor sporters. Voor hen is het extra belangrijk dat ze voldoen aan de dagelijkse behoefte van deze nutriënten aangezien een tekort sportprestaties negatief kunnen beïnvloeden. Dit supplementeren met oog op een prestatiebevorderend effect, is echter een foute keuze (tenzij je met een tekort zit).
Is het nodig dat ik (een) voedingssupplement(en) inneem?
Meestal niet nodig
Doorgaans zijn supplementen niet nodig voor een goede gezondheid, op voorwaarde dat je gezond, gevarieerd en voldoende eet. Wanneer er aangetoonde tekorten zijn (bijvoorbeeld vitamine D in de winter), kan het interessant zijn dit product te supplementeren als het wordt aangeraden door je dokter. Voor een goede sportprestatie is het innemen van supplementen onnodig voor 99% van de sporters. Met beter en meer trainen kom je veel verder. Voor de overige 1% elitesporters kan het innemen van (een) bepaald voedingssupplement(en) wel het verschil maken voor een goede prestatie, hoofdzakelijk om niet benadeeld te zijn t.o.v. de concurrenten die wel supplementeren (ergogene supplementen).
Het nemen van voedingsupplementen is niet nodig voor een goede gezondheid en is enkel nuttig voor elitesporters. De veiligheid van een supplement kan vaak niet gegarandeerd worden.
Soms riskant
Van veel supplementen is het niet wetenschappelijk bewezen dat ze een nuttig effect hebben. In sommige gevallen en voor bepaalde categorieën van sporters, kinderen bijvoorbeeld, kunnen supplementen zelfs schadelijk zijn. Nog een risico is dat mensen supplementen slikken in plaats van gewoon gezond te eten. Om deze reden moet op alle verpakkingen van voedingssupplementen in België en Nederland worden vermeld dat ze niet als vervanging voor een gevarieerde voedingen mogen worden gebruikt.
Grijze zone
Voedingssupplementen zitten in de grijze zone tussen voedings- en geneesmiddelen. Enerzijds zijn ze, net als gewone voeding, vrij te koop en is er soms een smaakje aan toegevoegd om ze lekkerder te maken. Anderzijds neem je zo’n supplement niet in volgens je energiebehoefte of trek, maar per capsule, tablet of zakje poeder, zoals je dat met medicijnen doet. Bovendien schrijven artsen voedingssupplementen soms voor om tekorten of ziektes te voorkomen of te genezen.
Nog een teken van die grijze zone is dat supplementfabrikanten creatief hun best doen hun producten op zo’n manier met gezondheidskwaliteiten of prestatieverhogende eigenschappen te linken dat ze net niet onder de dopingregels of geneesmiddelenwet vallen. Doping is ronduit verboden en voor geneesmiddelen – ook die waarvoor je geen doktersbrief nodig hebt – gelden zeer strenge regels. Dat is anders met voedingssupplementen, die daardoor ook buiten de apotheek kunnen worden verkocht zoals in grootwarenhuizen en op het internet. Supplementen komen immers in je voeding voor waardoor ze niet verboden ‘kunnen’ worden, wat wel het geval is bij doping (soms lichaamsvreemde stoffen).
Veiligheid
Intussen moeten voedingssupplementen veilig zijn (zowel de inhoud als de dosering) om in Europa te mogen worden verkocht, wat makkelijker te controleren valt in de winkel dan op het internet. Zo kunnen de supplementen nog andere stoffen bevatten dan de ingrediënten waarvoor je ze koopt, welke verontreinigdkunnen zijn als je ze illegaal of via het internet bestelt. Je bent dan nooit helemaal zeker wat je inneemt. Het krioelt van valse claims en halve waarheden op het internet. Sommige producten bevatten niets, schadelijke stoffen of wel werkende maar illegale stoffen, en veel producten komen zelfs nooit in het lichaam waar ze moeten komen.
Sommige supplementen die op zich veilig zijn, kunnen gevaarlijk worden als sporters de aanbevolen dosis niet respecteren. Dat geldt eveneens voor ‘natuurlijke’ supplementen die je vaak hoger of veiliger inschat dan synthetische producten. Áls het bewezen is dat een supplement werkzaam is, betekent het niet dat dit per se 100 procent veilig is. De overheid controleert namelijk op veel ingrediënten maar niet op alle stoffen.
Het probleem met voedingssupplementen is dat je van hun verpakking niet kunt aflezen of ze én veilig én nuttig kunnen zijn voor een sporter als jij. Lijken beiden basisvoorwaarden vervuld, dan nog moet blijken of een supplement zo nuttig kan zijn dat het voor jou zijn prijs waard is, en of je datzelfde effect niet met een goedkopere voedingsaanpassing kunt realiseren.
Om al deze redenen is het raadzaam om je eerst te informeren bij je huis- of sportarts voor je een bepaald supplement inneemt. Het is namelijk van groot belang dat je een goede kennis hebt betreffende de werking van het supplement en de contra-indicaties, een juiste dosering inneemt van de juiste leverancier (zuiverheid!), op een juist tijdstip en in de juiste vorm.
Kijk ook eens naar Welke voedingssupplementen werken prestatiebevorderend en welke niet?