Eind 2019 wonnen baanwielrenners Kenny De Ketele en Robbe Ghys de Zesdaagse van Gent. Het duo wordt ook wel ‘Team Veggie’ genoemd aangezien beide atleten vegetariërs zijn. Olympisch sprinter en verspringer Carl Lewis, veelvoudig Iron Man Dave Scott en tennislegende Martina Navratilova vullen onder meer het lijstje aan van topatleten die bewijzen dat het schrappen van vlees en/of vis niet nefast is voor je prestatie. Zevenvoudig wereldkampioen in Formule 1 Lewis Hamilton gaat nog een stap verder en eet naast vlees eveneens geen dierlijke producten en is dus veganist. Verschillende studies toonden tevens aan dat je als sporter zeker vegetariër kan zijn, mits je nog steeds alle essentiële voedingstoffen inneemt.
Het antwoord op de vraag of je als sporter vegetarisch kunt eten is dus duidelijk ‘ja’. Ideaal dus aangezien steeds meer mensen – die vaak ook sporten – kiezen voor vegetarische voeding omwille van diverse redenen (ethisch, ecologisch). Maar op wat moet je letten wanneer je vegetariër bent en sport? Werkt dit misschien prestatiebevorderend? En wat met een veganistisch dieet? In wat volgt krijg je een antwoord op deze vragen, aangevuld met tips voor vegetarische en veganistische sporters.
Vegetarische voeding
Vegetarische voeding is vaak rijk aan koolhydraten en voedingsvezels en arm aan verzadigde vetten. Er zijn dan ook heel wat gezondheidsvoordelen verbonden aan een goed gebalanceerd vegetarisch dieet. Plantaardig eten (veel groenten en fruit) is bijvoorbeeld goed voor je algemene gezondheid. Verder heeft vegetarische voeding geen invloed op je prestatie, wat je misschien wel zou kunnen denken aangezien vegetariërs vaak meer koolhydraten eten dan niet-vegetariërs en dit in theorie ideaal is voor training en herstel (vooral voor duursporters). Je kan je overwinning of afstraffing echter niet wijten aan je vegetarisch eetpatroon, hiervoor bestaat geen wetenschappelijke evidentie.
Voor recreatieve sporters is het genoeg om simpelweg gezond te eten. Daarmee krijg je alles binnen wat je voor het sporten nodig hebt. Wel kan je als vegetariër, vanwege het schrappen van verschillende voedingsmiddelen, mogelijke tekorten ondervinden van:
-
- Eiwitten: Je kan plantaardige eiwitten minder goed verwerken dan dierlijke eiwitten waardoor er minder aminozuren vrijkomen die bijvoorbeeld spieropbouw begunstigen. Meestal krijg je wel genoeg eiwitten binnen door de inname van dierlijke eiwitten uit kaas en melk (wat dan weer wel niet het geval is voor veganisten).
- IJzer: De best beschikbare vorm van ijzer (‘haemijzer’) vind je terug in vlees, een andere vorm (‘non-haemijzer’) – waarvan de kwaliteit minder goed is – zit in plantaardige producten (eieren, noten en groene groenten).
- Zink (eiwitaanmaak en immuunsysteem)
- Vitamine B12 (eiwitaanmaak en energiemetabolisme): Dit vitamine komt voornamelijk voor in dierlijke levensmiddelen.
- Calcium
- Vitamine D
Deze tekorten kan je maar beter vermijden om te voldoen aan een gezond voedingspatroon. Dit kan perfect wanneer je deze voedingsstoffen inneemt via andere/vervangende voedingsmiddelen (voor tips, zie verder). Ze zijn in principe nagenoeg allemaal te vervangen met alternatieven en zolang je als sporter alle voedingsstoffen opneemt om goed te trainen, presteren en herstellen is er geen probleem. Omwille van de kans op eventuele tekorten, is het van belang om deze te monitoren en op te volgen. Dit kan je doen bij je huis- of sportarts via een bloedafname.
Levert deze voeding voldoende energie?
Vegetarische voeding is rijk aan vezels en kan daardoor sneller voor verzadiging zorgen. Om deze reden kunnen kinderen en adolescenten die intensief sporten soms moeilijk de nodige energie halen uit hun voeding. Extra aandacht voor energiedense voedingsmiddelen kan helpen. Peulvruchten, volle granen, sojabonen, groenten en fruit zijn vezelrijk en zorgen zo snel voor een verzadigingsgevoel. De consumptie van noten en zaden zorgt voor een stijging van de energiedensiteit.
Levert deze voeding voldoende eiwit?
Vegetarische voeding levert, als ze evenwichtig is samengesteld, over het algemeen ruim voldoende eiwit, ook voor sporters. Plantaardige voeding zoals brood, pasta, rijst, ontbijtgranen, peulvruchten, noten en zaden, levert ook heel wat eiwitten. Bij de broodmaaltijd is kaas een goede vervanger voor vleeswaren (liefst de vetarme soorten). Ook eieren zijn waardevol als eiwitbron.
Vegetarische voeding levert voldoende energie en eiwitten voor sporters - als ze evenwichtig is samengesteld.
Wat met andere voedingsstoffen?
Omdat bepaalde mineralen zoals ijzer, zink en mogelijk calcium in een vegetarische voeding een lagere biologische beschikbaar hebben, zijn de dagelijkse aanbevelingen mogelijk hoger dan deze voor niet-vegetariërs. Vooral ijzer is een mineraal dat aandacht vraagt. Bij vegetarisch atleten, voornamelijk bij vrouwen, kan ijzergebrek of anemie voorkomen.
Veganistisch eten
De tekorten die kunnen voorkomen bij een vegetarisch dieet gelden eveneens wanneer je veganistisch eet. Ze zijn over het algemeen meer uitgesproken (vooral het tekort aan eiwitten en vitamine B12) aangezien je als veganist ook geen dierlijke voedingsmiddelen consumeert. Het is niet evident om uit enkel plantaardige voedingsmiddelen dezelfde voedingsstoffen in dezelfde hoeveelheid te halen als uit dierlijke producten. Zo zijn plantaardige eiwitten niet zo effectief voor spierherstel en worden ze minder goed verteerd in vergelijking met dierlijke eiwitten. Bovendien is het gewoon veel makkelijker om de nodige hoeveelheid te halen uit dierlijke voeding. Om deze redenen leg je je eiwitbehoefte als veganist best 10% hoger dan deze van mensen die wel dierlijke eiwitten consumeren.
Dit alles wil echter niet dat je als sporter niet veganistisch kan eten! Alles kan maar het is wel moeilijker: je moet de nodige kennis vergaren en je moet intensief bezig zijn met je eetpatroon.
Een veganistisch dieet vraagt als sporter ietwat meer aandacht, maar is zeker mogelijk.
Voedingsstips en uitleg voor vegetarische/veganistische sporters
Als je vegetariër bent of wilt worden, daar bovenop ook sport en je niet goed weet hoe je dit juist moet aanpakken, kan je gebruik maken van onderstaande tips. Het komt erop neer dat je ervoor moet zorgen dat je de voedingsstoffen die je niet meer uit vlees haalt, op een andere manier binnenkrijgt.
-
- Varieer bij elke maaltijd.
- Kies voor eiwitrijke, koolhydraatrijke voedingsmiddelen en ga voor de combinatie granen met peulvruchten. Zo zijn erwtensoep met brood, linzenstoofpot met rijst, ontbijtgranen met sojadrink of sojayoghurt verschillende goede eiwitcombinaties.
- Zorg voor eiwitbronnen in elke maaltijd. Om een goede aanvoer van eiwitten te voorzien is het nodig om ze in elke maaltijd te verwerken. Ga naast soja, peulvruchten en noten desnoods voor minder voor de hand liggende eiwitbronnen zoals lupine of hennep. Durf ook eens de klassieke paden verlaten en kies voor seitan, tempeh, amandelpasta, tahin, miso, stoofpotjes met bonen, peulvruchtenspreads, …
- Gebruik calciumverrijkte vervangproducten. Melk kan vervangen worden door sojadrink, maar kies bij voorkeur voor calciumverrijkte soorten. Ontbijtgranen en groene groenten leveren eveneens calcium maar deze is minder goed opneembaar dan deze uit melk, yoghurt of kaas. Verder is sesam een goede bron van calcium.
- Vitamine B12: Aangezien dit vitamine enkel voorkomt in dierlijke producten, is het voor strikte veganisten nodig om vitamine B12-verrijkte voedingsmiddelen te nuttigen en/of een vitamine B12-supplement in te nemen. Plantaardige bronnen: slechts in beperkte hoeveelheden en bovendien is de opname geringer.
- IJzer: Voldoende ijzerrijke voedingsmiddelen zoals groene groenten en peulvruchten. Deze eet je idealiter in combinatie met vitamine C-rijke voedingsmiddelen omdat deze de opname van ijzer in je lichaam bevordert.
- Zink: Dit vind je terug in volle granen, verrijkte voedingsmiddelen, noten en zaden.
- Vitamine B2: Melkproducten zijn zeer goede bronnen van B2 in onze voeding. Wanneer deze niet meer gebruikt worden kan dit vitamine worden gehaald uit verrijkte voedingsmiddelen zoals ontbijtgranen, sojadrink, sojayoghurt, …
- Veganisten combineren best de hele dag door hun plantaardige keuzes om zo tot een volwaardige inname van eiwitten te komen.
- Veganisten kunnen voor voldoende energie aan te leveren extra noten, tofu, tempeh en vleesvervangers toevoegen, maar ook honing, gedroogd fruit en sojamelk.
Voor meer info:
- EVA (vegetariërsvereniging in België): www.vegetarisme.be, zij ontwikkelden een 'Veggievoedingsdriehoek'.
- Vlaamse Vereniging van Voedingskundigen en Diëtisten (VBVD): www.vbvd.org