Om door je dag te komen en activiteiten uit te voeren heb je energie nodig. Deze energie haal je uit je voeding onder de vorm van calorieën. Hoeveel je eet en drinkt doorheen de dag en hoeveel energie je hiervan verbruikt is afhankelijk van je levensstijl en kan je visueel weergeven a.d.h.v. een weegschaal. Dit noemen we je energiebalans. Aan de ene kant van de balans staat de hoeveelheid energie die je inneemt doorheen de dag door te eten en te drinken. Aan de andere kant staat de hoeveelheid energie die je verbruikt in diezelfde dag door te leven en te bewegen. Je energiebalans kan in evenwicht zijn óf ze kan uit balans geraken langs allebei de kanten.
Hoe de balans juist verloopt wordt beïnvloed door de keuze en de hoeveelheid van voeding én door de uitgevoerde beweging en eventuele trainingseffecten. Het allerbelangrijkste dat de energiebalans aangeeft is dat wat je eet en drinkt en hoeveel je beweegt altijd samengaan!
Hieronder kom je meer te weten over de mogelijke posities van de energiebalans en wat het effect hiervan is op je gewicht. Allereerst geven we je wat meer uitleg over wat de energie-opname en -verbruik juist betekent.
Energie in
Je eet en drinkt dagelijks en deze producten bestaan uit verscheidene energiebronnen (koolhydraten, vetten en eiwitten) die na inname in je lichaam terecht komen. Deze energie-inname wordt uitgedrukt in aantal calorieën. Dit is een universele maat voor energie of warmte die je kent van op alle eet- en drinkverpakkingen. Als je de hoeveelheid calorieën van ál je eten en drinken optelt (al je hoofdmaaltijden en tussendoortjes, maar ook de details zoals de boter waarin je je eten bakt) krijg je je totale energie-opname, dus de energie die je hebt opgenomen voor die bepaalde dag.
Energie uit
Je hebt niet alleen energie nodig om te bewegen maar ook voor je vertering en om te rusten. Zo verbruikt je lichaam in rust een groot deel van de energie die je opneemt via voeding. Zelfs wanneer je slaapt of denkt dat je niets aan het doen bent, verbruik je energie. Je lichaam werkt om ‘te leven’: je hart klopt, je ademt en je lichaamstemperatuur wordt rond 37°C gehouden. Dit energieverbruik wordt de ruststofwisseling of het basaal metabolisme genoemd en is zeer persoonlijk maar nagenoeg stabiel. Het hangt namelijk onder andere af van je gewicht, je lengte, je leeftijd, je geslacht, je lichaamssamenstelling (spierweefsel verbruikt meer energie in vergelijking met vetweefsel) en je genen. Er bestaan verschillende formules om je basaal metabolisme te berekenen maar deze zijn nooit exact omwille van de lange reeks van bepalende factoren.
Wanneer je lichaam de voeding die je inneemt omzet naar energie, verbruikt dit verteringsproces eveneens energie. De hoeveelheid is wederom individueel verschillend maar redelijk stabiel.
De overige energie die je dagelijks verbruikt en wat meestal wel dagelijks varieert, komt doordat je beweegt op je werk of op je school, tijdens actieve verplaatsingen (stappen en fietsen), thuis (het huishouden doen en in de tuin werken) en in je vrije tijd (spelen en sporten).
Het energieverbruik van deze drie zaken wordt uitgedrukt in calorieën en opgeteld om je totale energiebehoefte van die specifieke dag te bepalen.
Stabiele energiebalans
Wanneer de hoeveelheid energie die je hebt ingenomen via voeding gelijk is aan de hoeveelheid energie die je hebt verbruikt doorheen je dag, wordt er gesproken van een stabiele energiebalans. Je zal evenveel calorieën opnemen dan dat je verbruikt waardoor je gewicht wordt behouden.
Positieve energiebalans
Als de hoeveelheid energie die je hebt ingenomen via voeding groter is dan de hoeveelheid energie die je hebt verbruikt doorheen je dag, wordt er gesproken van een positieve energiebalans. Je hebt namelijk meer calorieën opgenomen dan het aantal calorieën dat je verbruikt doorheen je dag waardoor je gewicht zal toenemen. In de meeste gevallen komt dit doordat er te veel en/of te ongezond wordt gegeten en te weinig wordt bewogen en/of gesport en je niet alle calorieën verbruikt die je die dag hebt opgenomen via je voeding. Hierdoor zal je vet toenemen waardoor je meer zal wegen. Sommige sporters willen graag bijkomen in de vorm van spieren. Zij zullen eveneens een positieve energiebalans hanteren maar hun keuze en hoeveelheid van voeding én hun trainingsprikkel zal aangepast zijn aan hun doel, namelijk spierwinst.
Negatieve energiebalans
Als de hoeveelheid energie die je hebt ingenomen via voeding kleiner is dan de hoeveelheid energie die je hebt verbruikt doorheen je dag, wordt er gesproken van een negatieve energiebalans. Je hebt namelijk minder calorieën opgenomen dan het aantal calorieën dat je verbruikt doorheen je dag waardoor je zal afvallen. Dit proces kan tevens in twee richtingen gaan, aan de ene kant kan je puur vet verliezen en aan de andere kant kan je eerder spieren verliezen. Welk weefsel je juist verliest hangt ook hier af van wat je eet (keuze en hoeveelheid) en van welke sport je beoefent. Voor meer info: Sporten om… en Voeding voor...
Timing
Het komt er dus eigenlijk op neer dat je best evenveel calorieën binnenkrijgt op een dag dan dat je er verbrandt. Een belangrijke side note dat hierbij gemaakt moet worden is dat de timing van wanneer je juist de calorieën inneemt een verschillend effect zal genereren in je energiebalans. Zo zal je energiebalans op een verschillende manier worden beïnvloed als je bijvoorbeeld een grote hoeveelheid calorieën overdag inneemt of diezelfde hoeveelheid ’s nachts. In het eerste geval zal je energiebalans stabiel blijven terwijl deze in het tweede geval negatief zal worden.