Risico analyse van sportletsels en sportongevallen

Thema GS.png

Risico analyse van sportletsels en sportongevallen

Gezond en op een veilige manier aan sport doen is een instelling waar iedere sportfederatie naar streeft.

Om de nodige maatregelen te nemen en eventuele preventiestrategieën te kunnen uitschrijven, moet je eerst zicht hebben op de sportspecifieke risico’s die zich kunnen voordoen. Daarvoor dien je een risicoanalyse uit te voeren. Pas wnneer je een overzicht hebt van mogelijke ongevallen en/of letsels kan je hiervoor preventieve en curatieve maatregelen uitschrijven. Dit om de risico’s te beperken (preventie) en de ernst er van te verminderen (behandeling). Hierbij natuurlijk rekening houdend met de eigenheid van de sport.

Het model van Kinney en Wiruth (1976) geeft ons een goede leidraad om de risico’s in kaart te brengen. Rekening houdend met de Ernst, de Blootstelling en de Waarschijnlijkheid van een bepaald ongeval zal een score worden gegeven voor de grootte van het risico en dus de mate van dringendheid om maatregelen te nemen. Tenslotte is het ook belangrijk om het effect van de genomen maatregelen na te gaan en dit model dus als een continue proces te gebruiken.

Dit model doorloopt 4 stappen en maakt gebruik van de formule:

Risico = Waarschijnlijkheid x Blootstelling x Ernst

 

STAP 1: Identificatie van de risico’s

Er moet eerst nagegaan worden welke letsels en ongevallen er vaak voorkomen binnen de sporttak. Dit zowel tijdens de sportactiviteiten zelf als tijdens het opstellen of afbreken van het materiaal. Een voorbeeld van dit laatste zijn bijvoorbeeld de risico’s verbonden aan het in het water laten van een roeiboot of het opstellen van een volleybalnet.

Het decreet gezond en ethisch sporten stelt dat sportfederaties die erkend zijn overeenkomstig het decreet van 10 juni 2016 houdende de erkenning en subsidiëring van de georganiseerde sportsector, informatie in geanonimiseerde en statistische vorm moeten bijhouden van sportspecifieke risico’s en lichamelijke schade met een weergave van de evolutie daarvan in de tijd. De gegevens die uit deze opdracht verzameld worden kunnen als vertrekpunt gebruikt worden tijdens de eerste stap van de analyse van sportspecifieke risico’s.

 

STAP 2: Weging van de risico’s (R = WxBxE)

Om het risicocijfer van een bepaalde activiteit te bepalen heeft men aan onderstaande parameters een arbitraire waarde toegekend:

    • De waarschijnlijkheid dat uit een activiteit een letsel voorkomt
    • De duur van blootstelling aan het gevaar
    • De omvang of ernst van het letsel 

 

 

    • De waarschijnlijkheidsfactor (W)

De waarschijnlijkheid is de kans dat bij een bepaalde activiteit zich een letsel of een ongeval zal voordoen (bijvoorbeeld een blessure aan de adductoren bij het voetballen, een valpartij tijdens een wielerwedstrijd, …).
Idealiter moet deze schatting gebeuren zonder rekening te houden met collectieve of individuele preventiemaatregelen (bijvoorbeeld een opwarming vooraf aan de voetbaltraining of het dragen van een helm,…) Het is mogelijk deze beoordeling over te doen met inschatting van de waarde van deze preventie.

De factor geeft de verwachting weer en krijgt een referentiecijfer van 0.1 tot 10 toegekend.
 

Waarschijnlijkheid (W)
0.1 Bijna niet denkbaar
0.2 Praktisch onmogelijk
0.5 Denkbaar maar onwaarschijnlijk
1 Onwaarschijnlijk maar mogelijk in grensgevallen
3 Ongewoon
6 Zeer goed mogelijk
10 Te verwachten

 
    
 
 
 

    • De blootstellingsfactor (B)

De blootstelling houdt tegelijk rekening met de duur en de frequentie van de blootstelling aan een gevaar (bijvoorbeeld hoe lang duurt een voetbal training of match en hoe vaak per week wordt er getraind of wat is de duur van een wielerwedstrijd en hoe vaak worden wedstrijden jaarlijks per categorie georganiseerd?,…).
  
 
 
 

Blootstelling (B)
0.5 Zeer zelden (minder dan 1 maal per jaar)
1 Zelden (jaarlijks)
2 Soms (maandelijks)
3 Af en toe (wekelijks)
6 Regelmatig (dagelijks)
10 Voortdurend

 

 

    • De ernstgraad (E)

De mogelijke gevolgen omvatten de mogelijke effecten van een blootstelling. Hierbij is het belangrijk dat men in elk geval rekening houdt met de ergste gevolgen (bijvoorbeeld de mogelijkheid tot scheuren van de adductoren of tot overlijden tijdens een valpartij,… ). Men zal dus vaak het risico overschatten, maar het gaat in deze methode om een maximale inschatting die rekening houdt met de ergste gevallen.
  
 
 
 
 

Ernst (E)
1 Gering EHBO
3 Belangrijk Letsel en verzuim
7 Ernstig Blijvend invalide
15 Zeer ernstig letsel 1 dode
40 Ramp Enkele doden (Acuut of op termijn)
100 Catastrofe Vele doden

 

 

    • Risicocijfer (R)

Het vermenigvuldigen van bovenstaande 3 factoren vormt het risicocijfer:
 

Risico = Waarschijnlijkheid x Blootstelling x Ernst


De grootte van dit cijfer zal de dringendheid weergeven van het nemen van maatregelen.
 
 
 
 
 

Risicocijfer (R)
R ≤ 20 Risico aanvaardbaar Geen actie vereist
20 ≤ R ≤ 70 Mogelijk risico Aandacht vereist, op langere termijn maatregelen nemen
70 ≤ R ≤ 200 Belangrijk risico Maatregelen vereist op korte termijn
200 ≤ ≤ 400 Hoog risico Directe verbetering/maatregelen vereist
> 400 Zeer hoog risico Activiteit stoppen

 




Hieronder kan je een voorbeeld vinden vanuit de Vlaamse Roeiliga.

RA voorbeeld roeiliga

 

In het Excel-bestand wordt het risicocijfer tweemaal berekend. Een eerste keer wordt het risico van een bepaalde activiteit weergegeven. De tweede maal wordt het effect van de genomen preventiemaatregel berekend. Het verschil van beide risicocijfers zal jou een indicatie geven van het beoogde effect van de preventiemaatregelen en zal kunnen helpen bij de kosten-baten analyse. Hoe ingrijpend zijn de maatregelen en beperken zij wel voldoende de risico’s?

Het werkdocument gebruikt in dit voorbeeld, kan helpen om de activiteiten overzichtelijk op te lijsten en te beoordelen. 

Download het werkdocument

 

 

STAP 3: Formuleren van preventie maatregelen

Wanneer het risicocijfer meer dan 20 bedraagt, zullen er maatregelen moeten getroffen worden. De grootte van het cijfer bepaalt mee de (hoog)dringendheid van de te nemen maatregelen. Hierbij moet de nadruk gelegd worden op de preventie van risico’s en op de verbetering van alle fysieke en sociale elementen van de sportsituatie.

Wanneer men de preventiehiërarchie bekijkt, zullen bij sportactiviteiten hoofdzakelijk maatregelen getroffen worden vanaf niveau 3. Aanpassingen doorvoeren op niveau 1 (gevaar elimineren) en niveau 2 (substitutie van het gevaar) zullen vaak een te grote impact hebben op de eigenheid van de sporttak.

  1. Het gevaar elimineren -> de sportactiviteit an sich moet natuurlijk wel kunnen blijven doorgaan.
  2. Substitutie van het gevaar -> het gevaar vervangen door een gevaar met andere eigenschappen. Dit kan door het wedstrijdreglement aan te passen. Het is hier wel van belang dat de sport zijn eigenheid kan behouden. Bijvoorbeeld het contact verbieden zou bij vele sporttakken een te ingrijpende maatregel zijn.
  3. Risico’s verminderen door het gebruik van collectieve beschermingsmaterialen. Bijvoorbeeld palen in de buurt van een sportterrein afschermen met stootkussens.
  4. Risico’s verminderen door het gebruik van individuele beschermingsmaterialen. Bijvoorbeeld het dragen van een mondstuk, scheenbeenbeschermers,…
  5. Het nemen van organisatorische maatregelen: invoeren van een medisch geschiktheidsattest, invoeren van leeftijdsgrenzen, het opstellen van een letselpreventief programma (bijv. GetFit2Sport), …
  6. Overige schade beperkende maatregelen:  EHBO koffer en ijs aanwezig, uithangen van instructies bij de meest voorkomende letsels (wat doen bij en hoe herkennen van een spierscheur, een verrekking, een bloedneus…), werken met gekwalificeerde begeleiders (hebben zicht op “ongeschreven” veiligheidsregels binnen de sporttak),…

 



Stap 4: Controle en revisie

Opdat de maatregelen effectief worden opgevolgd, kan je afhankelijk van de hoogdringendheid, een verplichtend karakter meegeven aan de preventieve maatregelen. Dit kan door bijvoorbeeld  maatregelen in het officiële wedstrijdreglement op te nemen of licenties enkel toe te kennen na het inleveren van een medisch geschiktheidsattest.

Daarnaast is het ook van belang om de clubs en de trainers voldoende te informeren en te sensibiliseren waarom bepaalde preventieve maatregelen de kans op letsels en ongevallen kunnen drukken. Informeer hen via de nieuwsbrief, richt bijscholingen rond letselpreventieve programma’s in, zet een campagne op via social media,…

Het uitvoeren van een risicoanalyse is een continue proces. Het is belangrijk om regelmatig de doeltreffendheid van de genomen maatregelen na te gaan. Het Excel-formulier moet regelmatig opnieuw overlopen worden en aangepast waar nodig.

 



Bronnen:

  • PowerPoint sessie “Risicoanalyse inzake gezond & veilig sporten” Machteld Van de Woestyne & Brand Breyne; GES-dag 29/04/2014

Vind een expert

  • Jos Benders

    Sportarts
  • Karl Brack

    Gynaecoloog
  • Stefan Hooftman

    Sportarts
  • Luus Tormans

    Podoloog
  • Nathalie Odeur

    Huisarts
  • Patrick Govaert

    Sportarts
  • Benjamin Goris

    Kinesitherapeut
  • Gerrit De Loose

    Sportkinesitherapeut
  • Marco Guidi

    Sportarts
  • Jago Van Soom

    Jago Van Soom

    Sportarts
  • Jo Vandersmissen

    Radioloog
  • Luk Buyse
    Huisarts, Sportarts

    Luk Buyse

    Huisarts, Sportarts
  • Filip Parmentier

    Sportarts
  • Steven Reyskens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Guy Vandenhoven

    Sportarts
  • Mark Van Craenenbroeck

    Kinesitherapeut
  • Jean-Paul Pierreux

    Huisarts
  • Johan Docx

    Sportarts
  • Sara Kempeneers

    Podoloog
  • Raf Coremans

    Huisarts, Sportarts
  • Joris Callens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bruno Van Hoecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Guy Vermeiren

    Cardioloog
  • Dirk Gyselinck

    Sportarts
  • Willy Coosemans

  • Bie Peremans

    Kinesitherapeut
  • Barbara Vandenbussche

    Barbara Vandenbussche

    Kinesitherapeut
  • Karel Pardaens

  • Dr Colmonts Wilfried BV

    Wilfried Colmonts

    Sportarts
  • Hans Jaspers

    Radioloog
  • Nathalie Van de Vyver

    Huisarts
  • Willy De Taellenaere

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jan Notredame

    Kinesitherapeut
  • Myriam Willems

    Kinesitherapeut
  • Joost Blontrock

    Sportarts
  • Julien Ryckeboer

    Kinesitherapeut
  • Dirk Van de Velde

    Sportarts
  • Jens Van Akeleyen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Wouter Van Den Broecke

    Orthopedisch chirurg
  • Georges Gillis

    Sportarts
  • Bob Brouwers

    Huisarts
  • Leonie Geukens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ine Schops

    Podoloog
  • Mathieu Maroy

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kris Claes

    Kinesitherapeut
  • Luc Roland

    Sportarts
  • Frederik Deconinck

    Bewegingswetenschapper
  • Vincent Metsers

    Huisarts, Sportarts
  • Michèle Verhaest

    Sportarts
  • Annik Bosmans

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ellen Beuckelaers

    Orthopedisch chirurg
  • Peter Claeys

    Sportarts
  • Kurt Heldenbergh

    Sportarts
  • Jonas Docx

    Sportarts
  • Luc Itterbeek

    Sportarts
  • Frederik Van Acker

    Sportarts
  • Hans Talloen

    Sportarts
  • Nick Hiltrop

    Cardioloog
  • Chris Martens

    Orthopedisch chirurg
  • Luc Baeyens

    Sportarts, Gynaecoloog
  • Thierry Op de Beeck

    Sportarts
  • Mathias Peeters

    Sportarts
  • Frederik Ponet

    Sportarts
  • Charlotte De Jonckheere

    Charlotte De Jonckheere

    Podoloog
  • Ludovic Onkelinx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Mileen De Vleeschhouwer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Stefan Smits

    Sportarts
  • Ingrid Dekelver

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Wim Derave

    Bewegingswetenschapper
  • Koen Nys

    Sportarts
  • Peter Wieme

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Guy De Schutter

    Sportarts
  • Maries Aertgeerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bert Vankerschaver

    Bert Vankerschaver

    Sportkinesitherapeut
  • Reinout Van Schuylenbergh

    Reinout Van Schuylenbergh

    Bewegingswetenschapper, Trainer
  • Erik Van Lierde

  • Sophie Lambrecht

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Rik Derveaux

    Kinesitherapeut
  • Inge Bru

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Marianne Cuyvers

    Sportdiëtist
  • Voorzitter

    Inge De Ridder

    Sportdiëtist
  • Luc Peeters

    Sportarts
  • Sam Vermeire

    Sportarts
  • Ria Vanderstraeten

    Sportdiëtist
  • Koenraad Thuysbaert

    Sportarts
  • Bruno Vanhecke
    Secretaris

    Bruno Vanhecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Frank Pauwels
    Voorzitter

    Frank Pauwels

    Sportarts
  • Adelheid Steyaert

    Adelheid Steyaert

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dominique Devriese

    Dominique Devriese

    Kinesitherapeut, Osteopaat
  • Johan Haegeman

    Sportarts
  • Gert Droessaert

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Renaat Huysmans

    Sportarts
  • Maarten Couturier

    Sportarts
  • Eric Vandeputte

    Sportarts
  • Marleen Lootens

    Sportarts
  • Kris Demanet

    Sportarts
  • Michael Nicasi

    Michael Nicasi

    Trainer
  • Marianne Brabers

    Sportdiëtist
  • Kelly Cauwenbergh

    Kelly Cauwenbergh

    Diëtist, Sportdiëtist, Bewegingsdeskundige, Trainer
  • Bart Gadeyne

    Sportarts
  • Guy Vanhees

    Sportarts
  • Antoine Lutin

    Antoine Lutin

    Kinesitherapeut
  • Benedicte Heyndrickx

    Cardioloog
  • Hamza Laamarti

    Diëtist
  • Jo Verschueren

    Jo Verschueren

    Kinesitherapeut
  • Margaux Stevens

    Margaux Stevens

    Podoloog
  • Ruth Vanderheyden

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Peter Plessers

  • Tomas Hannes

    Tomas Hannes

    Diëtist, Sportdiëtist, Bewegingsdeskundige, Trainer
  • Jeroen Stappers

    Jeroen Stappers

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dieter De Clercq

    Sportarts
  • Carmen Vanhaecke

    Sportarts
  • Elke Van den Steen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Toon Cruyt

    Sportarts
  • Daniel Baesberg

    Sportarts
  • Lianne De Mey

    Sportarts
  • Werner Vleugels

    Huisarts, Sportarts
  • Leon Ghijselinck

    Sportarts
  • Filip Noe

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jan Pieter Outtier

    Sportarts
  • Liesbeth Stulens

    Huisarts
  • Annelies Harnie

    Sportarts
  • Lander Dewitte

    Huisarts, Sportarts
  • BVBA Samcon

  • Dirk Van Genechten

    Sportarts
  • Mitch Malavolta

    Huisarts, Sportarts
  • Johan Roeykens

  • Jan Boon

    Huisarts
  • Peter Germonpre

    Huisarts
  • Stephan Ilsbrouckx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Johan Pierret

    Sportarts
  • Hendrik Roobaert

    Sportarts
  • Baldwin Sondervan

    Baldwin Sondervan

    Sportkinesitherapeut
  • Inge D'eer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Wouter Dierynck

    Sportarts
  • Koen Pansaers

    Sportarts
  • Maarten Cox

    Sportarts
  • Pieter Volcke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dirk De Mey

    Kinesitherapeut
  • Johan Wens

    Huisarts
  • Alain Van Noorbeeck

    Sportarts
  • Jos Vandevenne

    Sportarts
  • Ellen Van Puyvelde

    Ellen Van Puyvelde

    Sportarts
  • Dieter Vercaigne

    Sportkinesitherapeut
  • Herwig Vergucht

    Sportkinesitherapeut
  • Jan Verstuyft

    Sportarts
  • Jan Leire

    Sportarts
  • Wilfried Colmonts

    Huisarts
  • Sportarts

    Rik De Kinderen

    Sportarts
  • Luc Vogelaers

    Huisarts
  • Peter Dieleman

    Sportarts
  • Karel De Crem

    Sportarts
  • Eddy Spans

    Sportarts
  • Torsten Wauters

    Torsten Wauters

    Sportarts
  • Bart Vandewynckele

    Sportarts
  • Tyrone Devolder

    Huisarts
  • Michel Wynsberghe

    Kinesitherapeut, Trainer
  • Patrick Detemmerman

    Huisarts
  • Katja Van Oostveldt
    Sportarts

    Katja Van Oostveldt

    Sportarts
  • Eddy Van Keerberghen

    Sportarts
  • Kris Vanderlinden

    Sportarts
  • Alain Schutjes

    Sportarts
  • Peter De Naeyer

    Sportarts
  • Kristof Ryheul

    Kristof Ryheul

    Trainer
  • Nick Baelde

    Radioloog
  • Gerda Smets

    Sportarts
  • Michel D'Hollander

    Huisarts
  • Mieke Van Vlaenderen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jean-Paul Van der Sypt

    Sportarts
  • Roel Jacobs

    Roel Jacobs

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Peter Lagrou

    Sportarts
  • Dana Neirinck

    Podoloog
  • Marc Van Hauwermeiren

    Sportarts
  • Jan Van Meirhaeghe

    Jan Van Meirhaeghe

    Orthopedisch chirurg
  • Ivan Ghillebert

    Huisarts
  • Sara Engels

    Gynaecoloog
  • Toon Goossens

    Sportarts
  • Denis Jaeken

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dries Dieusaert

    Huisarts, Sportarts
  • John Ijzerman

    Sportarts
  • Gretel Descheemaeker

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jonas Massa

    Sportarts
  • Marc Hemeryck

    Sportarts
  • Hugo Debouvere

    Huisarts
  • Bastiaan Verstraete

    Huisarts, Sportarts
  • Kevin Robson

    Trainer
  • Marc Royackers

    Sportarts
  • Ben Corteville

    Cardioloog
  • Pascal Wernaers

    Orthopedisch chirurg
  • Carl De Crée

    Sportarts, Endocrinoloog, Bewegingswetenschapper, Trainer, Andere
  • Angelique Veracx

    Angelique Veracx

    Osteopaat
  • Leysen Joppe

    Leysen Joppe

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Michel De Bruyne

    Sportarts
  • Pascal De Smet

    Huisarts
  • Johan Matthijs

    Huisarts
  • Peter Muylaert

    Sportarts
  • Francis Lemmens

    Sportarts
  • Marc Bomans

    Kinesitherapeut
  • Dokter Jonas Wilms BV

    Huisarts, Sportarts
  • Dorien Meeusen

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Vik Corstjens

    Sportarts
  • Jettie Tempels

    Sportarts
  • Wouter Eraly

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Sjors Pietermans

    Sjors Pietermans

    Huisarts, Sportarts
  • Cedric Arijs
    Psycholoog, Sportpsycholoog

    Cedric Arijs

    Psycholoog, Sportpsycholoog
  • Jan Wanten

    Sportarts
  • Jan Vercammen

    Cardioloog
  • Marc Schiltz

  • An De Busser

    An De Busser

    Diëtist
  • Philippe De Ryck

    Sportarts
  • Koen Scheerlinck
    Penningmeester

    Koen Scheerlinck

    Sportkinesitherapeut
  • Jens Demanet

    Sportarts
  • Ondervoorzitter

    Stijn Bogaerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Luc Fr. Janssens

    Sportarts
  • Kristof Peeters

    Huisarts, Sportarts
  • Karolien Meersman

    Sportarts
  • Sportieq vzw - Gezond Sporten

  • Eva De Mulder

    Podoloog
  • Jasper Van Criekinge

    Sportarts
  • John Roosen

    Cardioloog
  • Machteld Royackers

    Huisarts
  • Stefaan Machiels

    Huisarts
  • Anja Van de Putte

    Huisarts
  • Annelies Van Erck

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Annick Viaene

    Annick Viaene

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Paul Meersman

    Sportarts
  • Sofie Decamps

    Sportarts
  • Robrecht Dhollander

    Huisarts
  • Henry Carlier

    Sportarts
  • Dirk Devleeschouwer

    Sportarts
  • Steven Pauli

    Sportarts
  • Frédéric Van Burm

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Ingrid Deweert

    Sportarts
  • Trees Dooms

  • Michel Herssens

    Cardioloog
  • Sven Aertgeerts

    Sportarts
  • Piet Bouquillon

    Sportarts
  • Guido Van Hirtum

    Sportarts
  • Bram Debaene

    Sportarts
  • Steven Platteaux

    Sportarts
  • Kathleen De Smet

    Kinesitherapeut
  • Robin Vanhoudt

    Sportarts
  • Steven Bex

    Steven Bex

    Sportarts
  • Sportarts

    Joris De Win

    Sportarts
  • Sofie Belis

    Sportarts
  • Frank De Winter

    Sportarts
  • Tom Smolders

    Huisarts
  • Yves Van Doninck

    Sportarts
  • Kris Peeters

    Kris Peeters

    Sportarts
  • Diëtist en Gedrags- & Mindsetspecialist

    Lieselot Wouters

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Jolien Vanendert

    Sportdiëtist
  • Henri Van Herpen

    Kinesitherapeut
  • Tina Lambrechts

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Guy Peeters

    Sportarts
  • An Konings

    Sportarts
Sluiten