Risico analyse van sportletsels en sportongevallen

Thema GS.png

Risico analyse van sportletsels en sportongevallen

Gezond en op een veilige manier aan sport doen is een instelling waar iedere sportfederatie naar streeft.

Om de nodige maatregelen te nemen en eventuele preventiestrategieën te kunnen uitschrijven, moet je eerst zicht hebben op de sportspecifieke risico’s die zich kunnen voordoen. Daarvoor dien je een risicoanalyse uit te voeren. Pas wnneer je een overzicht hebt van mogelijke ongevallen en/of letsels kan je hiervoor preventieve en curatieve maatregelen uitschrijven. Dit om de risico’s te beperken (preventie) en de ernst er van te verminderen (behandeling). Hierbij natuurlijk rekening houdend met de eigenheid van de sport.

Het model van Kinney en Wiruth (1976) geeft ons een goede leidraad om de risico’s in kaart te brengen. Rekening houdend met de Ernst, de Blootstelling en de Waarschijnlijkheid van een bepaald ongeval zal een score worden gegeven voor de grootte van het risico en dus de mate van dringendheid om maatregelen te nemen. Tenslotte is het ook belangrijk om het effect van de genomen maatregelen na te gaan en dit model dus als een continue proces te gebruiken.

Dit model doorloopt 4 stappen en maakt gebruik van de formule:

Risico = Waarschijnlijkheid x Blootstelling x Ernst

 

STAP 1: Identificatie van de risico’s

Er moet eerst nagegaan worden welke letsels en ongevallen er vaak voorkomen binnen de sporttak. Dit zowel tijdens de sportactiviteiten zelf als tijdens het opstellen of afbreken van het materiaal. Een voorbeeld van dit laatste zijn bijvoorbeeld de risico’s verbonden aan het in het water laten van een roeiboot of het opstellen van een volleybalnet.

Het decreet gezond en ethisch sporten stelt dat sportfederaties die erkend zijn overeenkomstig het decreet van 10 juni 2016 houdende de erkenning en subsidiëring van de georganiseerde sportsector, informatie in geanonimiseerde en statistische vorm moeten bijhouden van sportspecifieke risico’s en lichamelijke schade met een weergave van de evolutie daarvan in de tijd. De gegevens die uit deze opdracht verzameld worden kunnen als vertrekpunt gebruikt worden tijdens de eerste stap van de analyse van sportspecifieke risico’s.

 

STAP 2: Weging van de risico’s (R = WxBxE)

Om het risicocijfer van een bepaalde activiteit te bepalen heeft men aan onderstaande parameters een arbitraire waarde toegekend:

    • De waarschijnlijkheid dat uit een activiteit een letsel voorkomt
    • De duur van blootstelling aan het gevaar
    • De omvang of ernst van het letsel 

 

 

    • De waarschijnlijkheidsfactor (W)

De waarschijnlijkheid is de kans dat bij een bepaalde activiteit zich een letsel of een ongeval zal voordoen (bijvoorbeeld een blessure aan de adductoren bij het voetballen, een valpartij tijdens een wielerwedstrijd, …).
Idealiter moet deze schatting gebeuren zonder rekening te houden met collectieve of individuele preventiemaatregelen (bijvoorbeeld een opwarming vooraf aan de voetbaltraining of het dragen van een helm,…) Het is mogelijk deze beoordeling over te doen met inschatting van de waarde van deze preventie.

De factor geeft de verwachting weer en krijgt een referentiecijfer van 0.1 tot 10 toegekend.
 

Waarschijnlijkheid (W)
0.1 Bijna niet denkbaar
0.2 Praktisch onmogelijk
0.5 Denkbaar maar onwaarschijnlijk
1 Onwaarschijnlijk maar mogelijk in grensgevallen
3 Ongewoon
6 Zeer goed mogelijk
10 Te verwachten

 
    
 
 
 

    • De blootstellingsfactor (B)

De blootstelling houdt tegelijk rekening met de duur en de frequentie van de blootstelling aan een gevaar (bijvoorbeeld hoe lang duurt een voetbal training of match en hoe vaak per week wordt er getraind of wat is de duur van een wielerwedstrijd en hoe vaak worden wedstrijden jaarlijks per categorie georganiseerd?,…).
  
 
 
 

Blootstelling (B)
0.5 Zeer zelden (minder dan 1 maal per jaar)
1 Zelden (jaarlijks)
2 Soms (maandelijks)
3 Af en toe (wekelijks)
6 Regelmatig (dagelijks)
10 Voortdurend

 

 

    • De ernstgraad (E)

De mogelijke gevolgen omvatten de mogelijke effecten van een blootstelling. Hierbij is het belangrijk dat men in elk geval rekening houdt met de ergste gevolgen (bijvoorbeeld de mogelijkheid tot scheuren van de adductoren of tot overlijden tijdens een valpartij,… ). Men zal dus vaak het risico overschatten, maar het gaat in deze methode om een maximale inschatting die rekening houdt met de ergste gevallen.
  
 
 
 
 

Ernst (E)
1 Gering EHBO
3 Belangrijk Letsel en verzuim
7 Ernstig Blijvend invalide
15 Zeer ernstig letsel 1 dode
40 Ramp Enkele doden (Acuut of op termijn)
100 Catastrofe Vele doden

 

 

    • Risicocijfer (R)

Het vermenigvuldigen van bovenstaande 3 factoren vormt het risicocijfer:
 

Risico = Waarschijnlijkheid x Blootstelling x Ernst


De grootte van dit cijfer zal de dringendheid weergeven van het nemen van maatregelen.
 
 
 
 
 

Risicocijfer (R)
R ≤ 20 Risico aanvaardbaar Geen actie vereist
20 ≤ R ≤ 70 Mogelijk risico Aandacht vereist, op langere termijn maatregelen nemen
70 ≤ R ≤ 200 Belangrijk risico Maatregelen vereist op korte termijn
200 ≤ ≤ 400 Hoog risico Directe verbetering/maatregelen vereist
> 400 Zeer hoog risico Activiteit stoppen

 




Hieronder kan je een voorbeeld vinden vanuit de Vlaamse Roeiliga.

RA voorbeeld roeiliga

 

In het Excel-bestand wordt het risicocijfer tweemaal berekend. Een eerste keer wordt het risico van een bepaalde activiteit weergegeven. De tweede maal wordt het effect van de genomen preventiemaatregel berekend. Het verschil van beide risicocijfers zal jou een indicatie geven van het beoogde effect van de preventiemaatregelen en zal kunnen helpen bij de kosten-baten analyse. Hoe ingrijpend zijn de maatregelen en beperken zij wel voldoende de risico’s?

Het werkdocument gebruikt in dit voorbeeld, kan helpen om de activiteiten overzichtelijk op te lijsten en te beoordelen. 

Download het werkdocument

 

 

STAP 3: Formuleren van preventie maatregelen

Wanneer het risicocijfer meer dan 20 bedraagt, zullen er maatregelen moeten getroffen worden. De grootte van het cijfer bepaalt mee de (hoog)dringendheid van de te nemen maatregelen. Hierbij moet de nadruk gelegd worden op de preventie van risico’s en op de verbetering van alle fysieke en sociale elementen van de sportsituatie.

Wanneer men de preventiehiërarchie bekijkt, zullen bij sportactiviteiten hoofdzakelijk maatregelen getroffen worden vanaf niveau 3. Aanpassingen doorvoeren op niveau 1 (gevaar elimineren) en niveau 2 (substitutie van het gevaar) zullen vaak een te grote impact hebben op de eigenheid van de sporttak.

  1. Het gevaar elimineren -> de sportactiviteit an sich moet natuurlijk wel kunnen blijven doorgaan.
  2. Substitutie van het gevaar -> het gevaar vervangen door een gevaar met andere eigenschappen. Dit kan door het wedstrijdreglement aan te passen. Het is hier wel van belang dat de sport zijn eigenheid kan behouden. Bijvoorbeeld het contact verbieden zou bij vele sporttakken een te ingrijpende maatregel zijn.
  3. Risico’s verminderen door het gebruik van collectieve beschermingsmaterialen. Bijvoorbeeld palen in de buurt van een sportterrein afschermen met stootkussens.
  4. Risico’s verminderen door het gebruik van individuele beschermingsmaterialen. Bijvoorbeeld het dragen van een mondstuk, scheenbeenbeschermers,…
  5. Het nemen van organisatorische maatregelen: invoeren van een medisch geschiktheidsattest, invoeren van leeftijdsgrenzen, het opstellen van een letselpreventief programma (bijv. GetFit2Sport), …
  6. Overige schade beperkende maatregelen:  EHBO koffer en ijs aanwezig, uithangen van instructies bij de meest voorkomende letsels (wat doen bij en hoe herkennen van een spierscheur, een verrekking, een bloedneus…), werken met gekwalificeerde begeleiders (hebben zicht op “ongeschreven” veiligheidsregels binnen de sporttak),…

 



Stap 4: Controle en revisie

Opdat de maatregelen effectief worden opgevolgd, kan je afhankelijk van de hoogdringendheid, een verplichtend karakter meegeven aan de preventieve maatregelen. Dit kan door bijvoorbeeld  maatregelen in het officiële wedstrijdreglement op te nemen of licenties enkel toe te kennen na het inleveren van een medisch geschiktheidsattest.

Daarnaast is het ook van belang om de clubs en de trainers voldoende te informeren en te sensibiliseren waarom bepaalde preventieve maatregelen de kans op letsels en ongevallen kunnen drukken. Informeer hen via de nieuwsbrief, richt bijscholingen rond letselpreventieve programma’s in, zet een campagne op via social media,…

Het uitvoeren van een risicoanalyse is een continue proces. Het is belangrijk om regelmatig de doeltreffendheid van de genomen maatregelen na te gaan. Het Excel-formulier moet regelmatig opnieuw overlopen worden en aangepast waar nodig.

 



Bronnen:

  • PowerPoint sessie “Risicoanalyse inzake gezond & veilig sporten” Machteld Van de Woestyne & Brand Breyne; GES-dag 29/04/2014

Vind een expert

  • Mathieu Maroy

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Barbara Vandenbussche

    Barbara Vandenbussche

    Kinesitherapeut
  • Ruth Vanderheyden

    Ruth Vanderheyden

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Gerrit De Loose

    Sportkinesitherapeut
  • Peter Plessers

  • Angelique Veracx

    Angelique Veracx

    Osteopaat
  • Stefan Hooftman

    Sportarts
  • Guy Vandenhoven

    Sportarts
  • Gerda Smets

    Sportarts
  • Bruno Vanhecke
    Secretaris

    Bruno Vanhecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Steven Bex

    Steven Bex

    Sportarts
  • Henry Carlier

    Sportarts
  • Trees Dooms

  • Kris Peeters

    Kris Peeters

    Sportarts
  • Ivan Ghillebert

    Huisarts
  • Annelies Van Erck

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Raf Coremans

    Huisarts, Sportarts
  • Eddy Spans

    Sportarts
  • Bart Gadeyne

    Sportarts
  • Vincent Metsers

    Huisarts, Sportarts
  • Filip Parmentier

    Sportarts
  • Wouter Van Den Broecke

    Orthopedisch chirurg
  • Jonas Massa

    Sportarts
  • Jonas Docx

    Sportarts
  • BVBA Samcon

  • Bruno Van Hoecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jos Benders

    Sportarts
  • Dirk Van Genechten

    Sportarts
  • Guy Vermeiren

    Cardioloog
  • Johan Wens

    Huisarts
  • Maries Aertgeerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Roel Jacobs

    Roel Jacobs

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Dominique Devriese

    Dominique Devriese

    Kinesitherapeut, Osteopaat
  • Johan Roeykens

  • Koenraad Thuysbaert

    Sportarts
  • Charlotte De Jonckheere

    Charlotte De Jonckheere

    Podoloog
  • Leysen Joppe

    Leysen Joppe

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Nathalie Odeur

    Huisarts
  • Luc Vogelaers

    Huisarts
  • Michel Wynsberghe

    Kinesitherapeut, Trainer
  • Jan Notredame

    Kinesitherapeut
  • Leon Ghijselinck

    Sportarts
  • Peter Wieme

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Sam Moustie

    Sportarts
  • Ben Corteville

    Cardioloog
  • Karel De Crem

    Sportarts
  • Michel Herssens

    Cardioloog
  • Jasper Van Criekinge

    Sportarts
  • John Roosen

    Cardioloog
  • Bert Vankerschaver

    Bert Vankerschaver

    Sportkinesitherapeut, Osteopaat
  • Matthias De Paepe

    Kinesitherapeut
  • An De Busser

    An De Busser

    Diëtist
  • Adelheid Steyaert

    Adelheid Steyaert

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Machteld Royackers

    Huisarts
  • Jan Leire

    Sportarts
  • Michael Nicasi

    Michael Nicasi

    Trainer
  • Renaat Huysmans

    Sportarts
  • Jean-Paul Van der Sypt

    Sportarts
  • Koen Pansaers

    Sportarts
  • Nick Hiltrop

    Cardioloog
  • Dirk De Mey

    Kinesitherapeut
  • Wim Derave

    Bewegingswetenschapper
  • Karolien Meersman

    Sportarts
  • Frederik Ponet

    Sportarts
  • Ellen Beuckelaers

    Orthopedisch chirurg
  • Joost Blontrock

    Sportarts
  • John Ijzerman

    Sportarts
  • Maarten Cox

    Sportarts
  • Dorien Meeusen

    Sportdiëtist
  • Peter Muylaert

    Sportarts
  • Jos Vandevenne

    Sportarts
  • Johan Haegeman

    Sportarts
  • Marleen Lootens

    Sportarts
  • Wouter Dierynck

    Sportarts
  • Johan Matthijs

    Huisarts
  • Nick Baelde

    Radioloog
  • Bob Brouwers

    Huisarts
  • Sam Vermeire

    Sportarts
  • Bart Vandewynckele

    Sportarts
  • Nathalie Van de Vyver

    Huisarts
  • Ondervoorzitter

    Stijn Bogaerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bie Peremans

    Kinesitherapeut
  • Lianne De Mey

    Sportarts
  • Dieter Vercaigne

    Sportkinesitherapeut
  • Tomas Hannes

    Tomas Hannes

    Diëtist, Sportdiëtist, Bewegingsdeskundige, Trainer
  • Luk Buyse
    Huisarts, Sportarts

    Luk Buyse

    Huisarts, Sportarts
  • Dirk Gyselinck

    Sportarts
  • Marianne Cuyvers

    Sportdiëtist
  • Filip Noe

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Steven Reyskens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Lander Dewitte

    Huisarts, Sportarts
  • Marc Van Hauwermeiren

    Sportarts
  • Dokter Jonas Wilms BV

    Huisarts, Sportarts
  • Sportieq vzw - Gezond Sporten

  • Werner Vleugels

    Huisarts, Sportarts
  • Chris Martens

    Orthopedisch chirurg
  • Luc Peeters

    Sportarts
  • Patrick Govaert

    Sportarts
  • Annelies Harnie

    Sportarts
  • Paul Meersman

    Sportarts
  • Sportarts

    Joris De Win

    Sportarts
  • Dieter De Clercq

    Sportarts
  • Mitch Malavolta

    Huisarts, Sportarts
  • Tina Lambrechts

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Sara Kempeneers

    Podoloog
  • Jo Vandersmissen

    Radioloog
  • Kevin Robson

    Trainer
  • Guy De Schutter

    Sportarts
  • Anja Van de Putte

    Huisarts
  • Jason Coldwell

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Alain Van Noorbeeck

    Sportarts
  • Willy De Taellenaere

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kris Demanet

    Sportarts
  • Dries Dieusaert

    Huisarts, Sportarts
  • Jeroen Stappers

    Jeroen Stappers

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kris Vanderlinden

    Sportarts
  • Elke Van den Steen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Johan Docx

    Sportarts
  • Marc Royackers

    Sportarts
  • Marco Guidi

    Sportarts
  • Michèle Verhaest

    Sportarts
  • Gert Droessaert

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Hans Talloen

    Sportarts
  • Johan Pierret

    Sportarts
  • Denis Jaeken

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Frédéric Van Burm

    Frédéric Van Burm

    Osteopaat
  • Tom Smolders

    Huisarts
  • Peter Claeys

    Sportarts
  • Dirk Van de Velde

    Sportarts
  • Dr Colmonts Wilfried BV

    Wilfried Colmonts

    Huisarts, Sportarts
  • Robrecht Dhollander

    Huisarts
  • Sven Aertgeerts

    Sportarts
  • Vik Corstjens

    Sportarts
  • An Konings

    Sportarts
  • Cedric Arijs
    Psycholoog, Sportpsycholoog

    Cedric Arijs

    Psycholoog, Sportpsycholoog
  • Luus Tormans

    Podoloog
  • Karel Pardaens

  • Steven Platteaux

    Sportarts
  • Frederik Van Acker

    Sportarts
  • Francis Lemmens

    Sportarts
  • Hendrik Roobaert

    Sportarts
  • Luc Roland

    Sportarts
  • Leonie Geukens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Frank Pauwels
    Voorzitter

    Frank Pauwels

    Sportarts
  • Toon Goossens

    Sportarts
  • Piet Bouquillon

    Sportarts
  • Hugo Debouvere

    Huisarts
  • Marc Schiltz

  • Henri Van Herpen

    Kinesitherapeut
  • Jan Verstuyft

    Sportarts
  • Jean-Paul Pierreux

    Huisarts
  • Liesbeth Stulens

    Huisarts
  • Karl Brack

    Gynaecoloog
  • Kristof Ryheul

    Kristof Ryheul

    Trainer
  • Jago Van Soom

    Jago Van Soom

    Sportarts
  • Pieter Volcke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kathleen De Smet

    Kinesitherapeut
  • Michel D'Hollander

    Huisarts
  • Torsten Wauters

    Torsten Wauters

    Sportarts
  • Ludovic Onkelinx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Baldwin Sondervan

    Baldwin Sondervan

    Sportkinesitherapeut
  • Jo Verschueren

    Jo Verschueren

    Kinesitherapeut
  • Luc Fr. Janssens

    Sportarts
  • Tyrone Devolder

    Huisarts
  • Katja Van Oostveldt
    Sportarts

    Katja Van Oostveldt

    Sportarts
  • Stephan Ilsbrouckx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Guy Vanhees

    Sportarts
  • Gretel Descheemaeker

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Carl De Crée

    Sportarts, Endocrinoloog, Bewegingswetenschapper, Trainer, Andere
  • Peter Dieleman

    Sportarts
  • Eric Vandeputte

    Sportarts
  • Hans Jaspers

    Radioloog
  • Peter Lagrou

    Sportarts, Andere arts-specialist
  • Pascal Wernaers

    Orthopedisch chirurg
  • Jan Wanten

    Sportarts
  • Kris Claes

    Kinesitherapeut
  • Frederik Deconinck

    Bewegingswetenschapper
  • Ingrid Dekelver

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ria Vanderstraeten

    Sportdiëtist
  • Stefan Smits

    Sportarts
  • Koen Nys

    Sportarts
  • Dirk Devleeschouwer

    Sportarts
  • Jettie Tempels

    Sportarts
  • Antoine Lutin

    Antoine Lutin

    Kinesitherapeut
  • Georges Gillis

    Sportarts
  • Herwig Vergucht

    Sportkinesitherapeut
  • Jan Vercammen

    Cardioloog
  • Sjors Pietermans

    Sjors Pietermans

    Huisarts, Sportarts
  • Yves Van Doninck

    Sportarts
  • Mileen De Vleeschhouwer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ingrid Deweert

    Sportarts
  • Benedicte Heyndrickx

    Cardioloog
  • Thierry Op de Beeck

    Sportarts
  • Annick Viaene

    Annick Viaene

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Alain Schutjes

    Sportarts
  • Guy Peeters

    Sportarts
  • Steven Pauli

    Sportarts
  • Mieke Van Vlaenderen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Myriam Willems

    Kinesitherapeut
  • Luc Baeyens

    Sportarts, Gynaecoloog
  • Eva De Mulder

    Podoloog
  • Koen Scheerlinck
    Penningmeester

    Koen Scheerlinck

    Sportkinesitherapeut
  • Joris Callens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Carmen Vanhaecke

    Sportarts
  • Mathias Peeters

    Sportarts
  • Kelly Cauwenbergh

    Kelly Cauwenbergh

    Diëtist, Sportdiëtist, Bewegingsdeskundige, Trainer
  • Bram Debaene

    Sportarts
  • Inge D'eer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Ellen Van Puyvelde

    Ellen Van Puyvelde

    Sportarts
  • Frank De Winter

    Sportarts
  • Wouter Eraly

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Stefaan Machiels

    Huisarts
  • Jolien Vanendert

    Sportdiëtist
  • Benjamin Goris

    Kinesitherapeut
  • Jan Van Meirhaeghe

    Jan Van Meirhaeghe

    Orthopedisch chirurg
  • Annik Bosmans

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Sophie Lambrecht

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Reinout Van Schuylenbergh

    Reinout Van Schuylenbergh

    Bewegingswetenschapper, Trainer
  • Voorzitter

    Inge De Ridder

    Sportdiëtist
  • Philippe De Ryck

    Sportarts
  • Pascal De Smet

    Huisarts
  • Rik Derveaux

    Kinesitherapeut
  • Dana Neirinck

    Podoloog
  • Toon Cruyt

    Sportarts
  • Kristof Peeters

    Huisarts, Sportarts
  • Jan Pieter Outtier

    Sportarts
  • Sportarts

    Rik De Kinderen

    Sportarts
  • Bastiaan Verstraete

    Huisarts, Sportarts
  • Hamza Laamarti

    Diëtist
  • Julien Ryckeboer

    Kinesitherapeut
  • Jan Boon

    Huisarts
  • Daniel Baesberg

    Sportarts
  • Erik Van Lierde

  • Guido Van Hirtum

    Sportarts
  • Inge Bru

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Sara Engels

    Gynaecoloog
  • Peter Germonpre

    Huisarts
  • Marianne Brabers

    Sportdiëtist
  • Peter De Naeyer

    Sportarts
Sluiten