Risico analyse van sportletsels en sportongevallen

Thema GS.png

Risico analyse van sportletsels en sportongevallen

Gezond en op een veilige manier aan sport doen is een instelling waar iedere sportfederatie naar streeft.

Om de nodige maatregelen te nemen en eventuele preventiestrategieën te kunnen uitschrijven, moet je eerst zicht hebben op de sportspecifieke risico’s die zich kunnen voordoen. Daarvoor dien je een risicoanalyse uit te voeren. Pas wnneer je een overzicht hebt van mogelijke ongevallen en/of letsels kan je hiervoor preventieve en curatieve maatregelen uitschrijven. Dit om de risico’s te beperken (preventie) en de ernst er van te verminderen (behandeling). Hierbij natuurlijk rekening houdend met de eigenheid van de sport.

Het model van Kinney en Wiruth (1976) geeft ons een goede leidraad om de risico’s in kaart te brengen. Rekening houdend met de Ernst, de Blootstelling en de Waarschijnlijkheid van een bepaald ongeval zal een score worden gegeven voor de grootte van het risico en dus de mate van dringendheid om maatregelen te nemen. Tenslotte is het ook belangrijk om het effect van de genomen maatregelen na te gaan en dit model dus als een continue proces te gebruiken.

Dit model doorloopt 4 stappen en maakt gebruik van de formule:

Risico = Waarschijnlijkheid x Blootstelling x Ernst

 

STAP 1: Identificatie van de risico’s

Er moet eerst nagegaan worden welke letsels en ongevallen er vaak voorkomen binnen de sporttak. Dit zowel tijdens de sportactiviteiten zelf als tijdens het opstellen of afbreken van het materiaal. Een voorbeeld van dit laatste zijn bijvoorbeeld de risico’s verbonden aan het in het water laten van een roeiboot of het opstellen van een volleybalnet.

Het decreet gezond en ethisch sporten stelt dat sportfederaties die erkend zijn overeenkomstig het decreet van 10 juni 2016 houdende de erkenning en subsidiëring van de georganiseerde sportsector, informatie in geanonimiseerde en statistische vorm moeten bijhouden van sportspecifieke risico’s en lichamelijke schade met een weergave van de evolutie daarvan in de tijd. De gegevens die uit deze opdracht verzameld worden kunnen als vertrekpunt gebruikt worden tijdens de eerste stap van de analyse van sportspecifieke risico’s.

 

STAP 2: Weging van de risico’s (R = WxBxE)

Om het risicocijfer van een bepaalde activiteit te bepalen heeft men aan onderstaande parameters een arbitraire waarde toegekend:

    • De waarschijnlijkheid dat uit een activiteit een letsel voorkomt
    • De duur van blootstelling aan het gevaar
    • De omvang of ernst van het letsel 

 

 

    • De waarschijnlijkheidsfactor (W)

De waarschijnlijkheid is de kans dat bij een bepaalde activiteit zich een letsel of een ongeval zal voordoen (bijvoorbeeld een blessure aan de adductoren bij het voetballen, een valpartij tijdens een wielerwedstrijd, …).
Idealiter moet deze schatting gebeuren zonder rekening te houden met collectieve of individuele preventiemaatregelen (bijvoorbeeld een opwarming vooraf aan de voetbaltraining of het dragen van een helm,…) Het is mogelijk deze beoordeling over te doen met inschatting van de waarde van deze preventie.

De factor geeft de verwachting weer en krijgt een referentiecijfer van 0.1 tot 10 toegekend.
 

Waarschijnlijkheid (W)
0.1 Bijna niet denkbaar
0.2 Praktisch onmogelijk
0.5 Denkbaar maar onwaarschijnlijk
1 Onwaarschijnlijk maar mogelijk in grensgevallen
3 Ongewoon
6 Zeer goed mogelijk
10 Te verwachten

 
    
 
 
 

    • De blootstellingsfactor (B)

De blootstelling houdt tegelijk rekening met de duur en de frequentie van de blootstelling aan een gevaar (bijvoorbeeld hoe lang duurt een voetbal training of match en hoe vaak per week wordt er getraind of wat is de duur van een wielerwedstrijd en hoe vaak worden wedstrijden jaarlijks per categorie georganiseerd?,…).
  
 
 
 

Blootstelling (B)
0.5 Zeer zelden (minder dan 1 maal per jaar)
1 Zelden (jaarlijks)
2 Soms (maandelijks)
3 Af en toe (wekelijks)
6 Regelmatig (dagelijks)
10 Voortdurend

 

 

    • De ernstgraad (E)

De mogelijke gevolgen omvatten de mogelijke effecten van een blootstelling. Hierbij is het belangrijk dat men in elk geval rekening houdt met de ergste gevolgen (bijvoorbeeld de mogelijkheid tot scheuren van de adductoren of tot overlijden tijdens een valpartij,… ). Men zal dus vaak het risico overschatten, maar het gaat in deze methode om een maximale inschatting die rekening houdt met de ergste gevallen.
  
 
 
 
 

Ernst (E)
1 Gering EHBO
3 Belangrijk Letsel en verzuim
7 Ernstig Blijvend invalide
15 Zeer ernstig letsel 1 dode
40 Ramp Enkele doden (Acuut of op termijn)
100 Catastrofe Vele doden

 

 

    • Risicocijfer (R)

Het vermenigvuldigen van bovenstaande 3 factoren vormt het risicocijfer:
 

Risico = Waarschijnlijkheid x Blootstelling x Ernst


De grootte van dit cijfer zal de dringendheid weergeven van het nemen van maatregelen.
 
 
 
 
 

Risicocijfer (R)
R ≤ 20 Risico aanvaardbaar Geen actie vereist
20 ≤ R ≤ 70 Mogelijk risico Aandacht vereist, op langere termijn maatregelen nemen
70 ≤ R ≤ 200 Belangrijk risico Maatregelen vereist op korte termijn
200 ≤ ≤ 400 Hoog risico Directe verbetering/maatregelen vereist
> 400 Zeer hoog risico Activiteit stoppen

 




Hieronder kan je een voorbeeld vinden vanuit de Vlaamse Roeiliga.

RA voorbeeld roeiliga

 

In het Excel-bestand wordt het risicocijfer tweemaal berekend. Een eerste keer wordt het risico van een bepaalde activiteit weergegeven. De tweede maal wordt het effect van de genomen preventiemaatregel berekend. Het verschil van beide risicocijfers zal jou een indicatie geven van het beoogde effect van de preventiemaatregelen en zal kunnen helpen bij de kosten-baten analyse. Hoe ingrijpend zijn de maatregelen en beperken zij wel voldoende de risico’s?

Het werkdocument gebruikt in dit voorbeeld, kan helpen om de activiteiten overzichtelijk op te lijsten en te beoordelen. 

Download het werkdocument

 

 

STAP 3: Formuleren van preventie maatregelen

Wanneer het risicocijfer meer dan 20 bedraagt, zullen er maatregelen moeten getroffen worden. De grootte van het cijfer bepaalt mee de (hoog)dringendheid van de te nemen maatregelen. Hierbij moet de nadruk gelegd worden op de preventie van risico’s en op de verbetering van alle fysieke en sociale elementen van de sportsituatie.

Wanneer men de preventiehiërarchie bekijkt, zullen bij sportactiviteiten hoofdzakelijk maatregelen getroffen worden vanaf niveau 3. Aanpassingen doorvoeren op niveau 1 (gevaar elimineren) en niveau 2 (substitutie van het gevaar) zullen vaak een te grote impact hebben op de eigenheid van de sporttak.

  1. Het gevaar elimineren -> de sportactiviteit an sich moet natuurlijk wel kunnen blijven doorgaan.
  2. Substitutie van het gevaar -> het gevaar vervangen door een gevaar met andere eigenschappen. Dit kan door het wedstrijdreglement aan te passen. Het is hier wel van belang dat de sport zijn eigenheid kan behouden. Bijvoorbeeld het contact verbieden zou bij vele sporttakken een te ingrijpende maatregel zijn.
  3. Risico’s verminderen door het gebruik van collectieve beschermingsmaterialen. Bijvoorbeeld palen in de buurt van een sportterrein afschermen met stootkussens.
  4. Risico’s verminderen door het gebruik van individuele beschermingsmaterialen. Bijvoorbeeld het dragen van een mondstuk, scheenbeenbeschermers,…
  5. Het nemen van organisatorische maatregelen: invoeren van een medisch geschiktheidsattest, invoeren van leeftijdsgrenzen, het opstellen van een letselpreventief programma (bijv. GetFit2Sport), …
  6. Overige schade beperkende maatregelen:  EHBO koffer en ijs aanwezig, uithangen van instructies bij de meest voorkomende letsels (wat doen bij en hoe herkennen van een spierscheur, een verrekking, een bloedneus…), werken met gekwalificeerde begeleiders (hebben zicht op “ongeschreven” veiligheidsregels binnen de sporttak),…

 



Stap 4: Controle en revisie

Opdat de maatregelen effectief worden opgevolgd, kan je afhankelijk van de hoogdringendheid, een verplichtend karakter meegeven aan de preventieve maatregelen. Dit kan door bijvoorbeeld  maatregelen in het officiële wedstrijdreglement op te nemen of licenties enkel toe te kennen na het inleveren van een medisch geschiktheidsattest.

Daarnaast is het ook van belang om de clubs en de trainers voldoende te informeren en te sensibiliseren waarom bepaalde preventieve maatregelen de kans op letsels en ongevallen kunnen drukken. Informeer hen via de nieuwsbrief, richt bijscholingen rond letselpreventieve programma’s in, zet een campagne op via social media,…

Het uitvoeren van een risicoanalyse is een continue proces. Het is belangrijk om regelmatig de doeltreffendheid van de genomen maatregelen na te gaan. Het Excel-formulier moet regelmatig opnieuw overlopen worden en aangepast waar nodig.

 



Bronnen:

  • PowerPoint sessie “Risicoanalyse inzake gezond & veilig sporten” Machteld Van de Woestyne & Brand Breyne; GES-dag 29/04/2014

Vind een expert

  • Herwig Vergucht

    Sportkinesitherapeut
  • Koen Nys

    Sportarts
  • John Ijzerman

    Sportarts
  • Jean-Paul Van der Sypt

    Sportarts
  • Dries Dieusaert

    Huisarts, Sportarts
  • Werner Vleugels

    Huisarts, Sportarts
  • Kris Vanderlinden

    Sportarts
  • Myriam Willems

    Kinesitherapeut
  • Michel Wynsberghe

    Kinesitherapeut, Trainer
  • Maarten Cox

    Sportarts
  • Dieter De Clercq

    Sportarts
  • Guy Peeters

    Sportarts
  • Michel Herssens

    Cardioloog
  • Peter De Naeyer

    Sportarts
  • Nathalie Odeur

    Huisarts
  • Jago Van Soom

    Jago Van Soom

    Sportarts
  • Jonas Massa

    Sportarts
  • Lander Dewitte

    Huisarts, Sportarts
  • Nathalie Van de Vyver

    Huisarts
  • Ellen Beuckelaers

    Orthopedisch chirurg
  • Kristof Peeters

    Huisarts, Sportarts
  • Chris Martens

    Orthopedisch chirurg
  • Koenraad Thuysbaert

    Sportarts
  • Pieter Volcke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Johan Matthijs

    Huisarts
  • Tina Lambrechts

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Sportarts

    Rik De Kinderen

    Sportarts
  • Koen Scheerlinck
    Penningmeester

    Koen Scheerlinck

    Sportkinesitherapeut
  • Liesbeth Stulens

    Huisarts
  • Koen Pansaers

    Sportarts
  • Johan Haegeman

    Sportarts
  • Gretel Descheemaeker

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Hans Talloen

    Sportarts
  • Dana Neirinck

    Podoloog
  • Carmen Vanhaecke

    Sportarts
  • Julien Ryckeboer

    Kinesitherapeut
  • Annik Bosmans

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Denis Jaeken

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Johan Pierret

    Sportarts
  • Hugo Debouvere

    Huisarts
  • Maries Aertgeerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Robrecht Dhollander

    Huisarts
  • Stephan Ilsbrouckx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Hendrik Roobaert

    Sportarts
  • Guy Vandenhoven

    Sportarts
  • Jonas Docx

    Sportarts
  • Francis Lemmens

    Sportarts
  • Kevin Robson

    Trainer
  • Guy De Schutter

    Sportarts
  • Frederik Ponet

    Sportarts
  • Peter Muylaert

    Sportarts
  • Karel Pardaens

  • Marleen Lootens

    Sportarts
  • Bruno Vanhecke
    Secretaris

    Bruno Vanhecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kathleen De Smet

    Kinesitherapeut
  • Gerda Smets

    Sportarts
  • Torsten Wauters

    Torsten Wauters

    Sportarts
  • Ria Vanderstraeten

    Sportdiëtist
  • Ludovic Onkelinx

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Frederik Deconinck

    Bewegingswetenschapper
  • Vik Corstjens

    Sportarts
  • Peter Claeys

    Sportarts
  • Hans Jaspers

    Radioloog
  • Jan Wanten

    Sportarts
  • Inge Bru

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Tyrone Devolder

    Huisarts
  • Piet Bouquillon

    Sportarts
  • Thierry Op de Beeck

    Sportarts
  • Eddy Spans

    Sportarts
  • Stefaan Machiels

    Huisarts
  • Jo Verschueren

    Jo Verschueren

    Kinesitherapeut
  • Jan Leire

    Sportarts
  • Barbara Vandenbussche

    Barbara Vandenbussche

    Kinesitherapeut
  • Marco Guidi

    Sportarts
  • Raf Coremans

    Huisarts, Sportarts
  • Bob Brouwers

    Huisarts
  • Karolien Meersman

    Sportarts
  • Dirk Devleeschouwer

    Sportarts
  • Jeroen Stappers

    Jeroen Stappers

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Peter Lagrou

    Sportarts, Andere arts-specialist
  • Gerrit De Loose

    Sportkinesitherapeut
  • Toon Cruyt

    Sportarts
  • Jolien Vanendert

    Sportdiëtist
  • Luc Fr. Janssens

    Sportarts
  • Benjamin Goris

    Kinesitherapeut
  • Sara Engels

    Gynaecoloog
  • Marc Van Hauwermeiren

    Sportarts
  • Cedric Arijs
    Psycholoog, Sportpsycholoog

    Cedric Arijs

    Psycholoog, Sportpsycholoog
  • Luc Vogelaers

    Huisarts
  • Voorzitter

    Inge De Ridder

    Sportdiëtist
  • Machteld Royackers

    Huisarts
  • Toon Goossens

    Sportarts
  • Dieter Vercaigne

    Sportkinesitherapeut
  • Kris Claes

    Kinesitherapeut
  • Jan Boon

    Huisarts
  • Johan Docx

    Sportarts
  • Peter Plessers

  • An Konings

    Sportarts
  • Paul Meersman

    Sportarts
  • An De Busser

    An De Busser

    Diëtist
  • Kris Demanet

    Sportarts
  • Nick Hiltrop

    Cardioloog
  • Luc Baeyens

    Sportarts, Gynaecoloog
  • Sophie Lambrecht

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Mieke Van Vlaenderen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Sportieq vzw - Gezond Sporten

  • Rik Derveaux

    Kinesitherapeut
  • Johan Wens

    Huisarts
  • Benedicte Heyndrickx

    Cardioloog
  • Daniel Baesberg

    Sportarts
  • Frank Pauwels
    Voorzitter

    Frank Pauwels

    Sportarts
  • Lianne De Mey

    Sportarts
  • Stefan Smits

    Sportarts
  • Dirk De Mey

    Kinesitherapeut
  • jan Knapen

    Kinesitherapeut
  • Wouter Dierynck

    Sportarts
  • Jettie Tempels

    Sportarts
  • Jason Coldwell

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Gert Droessaert

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Inge D'eer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Jan Verstuyft

    Sportarts
  • Willy De Taellenaere

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Peter Dieleman

    Sportarts
  • Annick Viaene

    Annick Viaene

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bart Vandewynckele

    Sportarts
  • Carl De Crée

    Sportarts, Endocrinoloog, Bewegingswetenschapper, Trainer, Andere
  • Anja Van de Putte

    Huisarts
  • Guido Van Hirtum

    Sportarts
  • Jan Van Meirhaeghe

    Jan Van Meirhaeghe

    Orthopedisch chirurg
  • Ben Corteville

    Cardioloog
  • Joost Blontrock

    Huisarts, Sportarts
  • Dominique Devriese

    Dominique Devriese

    Kinesitherapeut, Osteopaat
  • Guy Vermeiren

    Cardioloog
  • Kelly Cauwenbergh

    Kelly Cauwenbergh

    Diëtist, Sportdiëtist, Bewegingsdeskundige, Trainer
  • Luk Buyse
    Huisarts, Sportarts

    Luk Buyse

    Huisarts, Sportarts
  • Wouter Van Den Broecke

    Orthopedisch chirurg
  • Mitch Malavolta

    Huisarts, Sportarts
  • Bram Debaene

    Sportarts
  • Leon Ghijselinck

    Sportarts
  • Ruth Vanderheyden

    Ruth Vanderheyden

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Luc Peeters

    Sportarts
  • Antoine Lutin

    Antoine Lutin

    Kinesitherapeut
  • Dirk Gyselinck

    Sportarts
  • Ondervoorzitter

    Stijn Bogaerts

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Kris Peeters

    Kris Peeters

    Sportarts
  • sportarts en huisarts

    Steven Van Holm

    Huisarts, Sportarts
  • Angelique Veracx

    Angelique Veracx

    Osteopaat
  • Katja Van Oostveldt
    Sportarts

    Katja Van Oostveldt

    Sportarts
  • Pascal Wernaers

    Orthopedisch chirurg
  • Jan Vercammen

    Cardioloog
  • Erik Van Lierde

  • Jean-Paul Pierreux

    Huisarts
  • Roel Jacobs

    Roel Jacobs

    Kinesitherapeut, Sportkinesitherapeut
  • Sven Aertgeerts

    Sportarts
  • Philippe De Ryck

    Sportarts
  • Pascal De Smet

    Huisarts
  • Bart Gadeyne

    Sportarts
  • Steven Platteaux

    Sportarts
  • Marc Royackers

    Sportarts
  • Leysen Joppe

    Leysen Joppe

    Diëtist, Sportdiëtist
  • Nick Baelde

    Radioloog
  • Patrick Govaert

    Sportarts
  • Mileen De Vleeschhouwer

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dokter Jonas Wilms BV

    Huisarts, Sportarts
  • Eric Vandeputte

    Sportarts
  • Ivan Ghillebert

    Huisarts
  • Sam Moustie

    Sportarts
  • Henri Van Herpen

    Kinesitherapeut
  • Dirk Van Genechten

    Sportarts
  • Peter Germonpre

    Huisarts
  • Yves Van Doninck

    Sportarts
  • Elke Van den Steen

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bert Vankerschaver

    Bert Vankerschaver

    Sportkinesitherapeut, Osteopaat
  • Matthias De Paepe

    Kinesitherapeut
  • Karel De Crem

    Sportarts
  • Steven Bex

    Steven Bex

    Sportarts
  • Leonie Geukens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Baldwin Sondervan

    Baldwin Sondervan

    Sportkinesitherapeut
  • Bruno Van Hoecke

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Wim Derave

    Bewegingswetenschapper
  • Luc Roland

    Sportarts
  • Peter Wieme

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Vincent Metsers

    Huisarts, Sportarts
  • Annelies Van Erck

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Joris Callens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bie Peremans

    Kinesitherapeut
  • Mathieu Maroy

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • John Roosen

    Cardioloog
  • Jan Pieter Outtier

    Sportarts
  • Karl Brack

    Gynaecoloog
  • Adelheid Steyaert

    Adelheid Steyaert

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Sjors Pietermans

    Sjors Pietermans

    Huisarts, Sportarts
  • Guy Vanhees

    Sportarts
  • Steven Pauli

    Sportarts
  • Luus Tormans

    Podoloog
  • Jo Vandersmissen

    Radioloog
  • Stefan Hooftman

    Sportarts
  • Michel D'Hollander

    Huisarts
  • Ingrid Dekelver

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Marc Schiltz

  • Kristof Ryheul

    Kristof Ryheul

    Trainer
  • Jos Vandevenne

    Sportarts
  • Dr Colmonts Wilfried BV

    Wilfried Colmonts

    Huisarts, Sportarts
  • Wouter Eraly

    Sportarts, Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dorien Meeusen

    Sportdiëtist
  • Sam Vermeire

    Sportarts
  • Annelies Harnie

    Sportarts
  • Lize Vaes

    Lize Vaes

    Huisarts, Sportarts
  • Tomas Hannes

    Tomas Hannes

    Diëtist, Sportdiëtist, Bewegingsdeskundige, Trainer
  • Jos Benders

    Sportarts
  • Bastiaan Verstraete

    Huisarts, Sportarts
  • Renaat Huysmans

    Sportarts
  • Johan Roeykens

  • Trees Dooms

  • Filip Parmentier

    Sportarts
  • Georges Gillis

    Sportarts
  • Steven Reyskens

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Bert Van Bogaert

    Huisarts, Sportarts, Trainer
  • Alain Van Noorbeeck

    Sportarts
  • BVBA Samcon

  • Frank De Winter

    Sportarts
  • Michael Nicasi

    Michael Nicasi

    Trainer
  • Filip Noe

    Fysisch arts / Revalidatie arts
  • Dirk Van de Velde

    Sportarts
  • Michèle Verhaest

    Sportarts
  • Henry Carlier

    Sportarts
  • Ingrid Deweert

    Sportarts
  • Reinout Van Schuylenbergh

    Reinout Van Schuylenbergh

    Bewegingswetenschapper, Trainer
  • Jan Notredame

    Kinesitherapeut
  • Mathias Peeters

    Sportarts
  • Eva De Mulder

    Podoloog
  • Ellen Van Puyvelde

    Ellen Van Puyvelde

    Sportarts
  • Frederik Van Acker

    Sportarts
  • Alain Schutjes

    Sportarts
Sluiten